MINA

U ponedjeljak memorijalno okupljanje povodom 33 godine od zločina deportacije

Akcija za ljudska prava (HRA), Centar za građansko obrazovanje (CGO) i ANIMA – Centar za žensko i mirovno obrazovanje, organizovaće u ponedjeljak u Herceg Novom memorijalno okupljanje povodom godišnjice ratnog zločina Deportacije bosansko-hercegovačkih izbjeglica iz Crne Gore 1992. godine.

Iz tih nevladinih organizacija (NVO) pozvali su građane na okupljanje ispred Centra bezbjednosti Herceg Novi, u 12 sati.

„Okupljanje organizujemo kao izraz savjesti crnogorskog društva, u znak sjećanja na žrtve zločina i u cilju podrške njihovim porodicama“, kaže se u saopštenju.

Navodi se da se HRA, CGO-a i ANIMA-a godinama zalažu za kažnjavanje odgovornih za taj zločin, kao i za to da se žrtvama podigne spomenik i da država uspostavi 25. maj kao Dan sjećanja na žrtve zločina Deportacije.

Oni su poručili da će nastaviti da to čine i ove godine.

„Ovo je 21. godina da građansko društvo organizuje memorijalno okupljanje, a 16. da se to čini pred zgradom Uprave policije u Herceg Novom, odakle je većina izbjeglica prinudno odvedena i izručena vojsci Srpske Republike u Bosni i Hercegovini (BiH)“, naveli su iz HRA, CGO i ANIMA-e.

U saopštenju se navodi da je, prema dostupnim zvaničnim dokumentima, crnogorska policija u maju i junu 1992. godine, nezakonito uhapsila najmanje 66 Muslimana-Bošnjaka iz BiH (odnosno osoba pretpostavljene muslimanske nacionalnosti), koji su u Crnu Goru izbjegli od rata u BiH,

Dodaje se da ih je crnogorska policija zatim isporučila njima neprijateljskoj vojsci Srpske Republike u BiH, koja je ubila najveći broj njih.

„Samo 12 je uspjelo da preživi izručenje u koncentracione logore. Na teritoriji Crne Gore je istovremeno uhapšeno i 33 izbjeglica iz BiH srpske nacionalnosti, koji su vraćeni u Republiku Srpsku radi mobilizacije“, kaže se u saopštenju.

Navodi se da, za razliku od izbjeglih Muslimana, deportovane izbjeglice srpske nacionalnosti nijesu tretirane kao taoci, niti je poznato da je neko od njih smrtno stradao od neposrednih posljedica deportacije.

Ističe se da je Crna Gora 2008. godine za 200 članova porodica žrtava poslije četvorogodišnjeg suđenja na osnovu poravnanja platila naknadu štete zbog nezakonitog djelovanja crnogorske policije koje je dovelo do tragičnih posljedica.

„Da su nezakonito uhapšeni i izručeni kao taoci utvrđeno je i pravosnažnom krivičnom presudom u Crnoj Gori, kao i presudom Haškog tribunala u predmetu Krnojelac (upravnik logora u Foči)“, kaže se u saopštenju.

Iz HRA, CGO i ANIMA-e su kazali da su u krivičnom postupku vođenom u Crnoj Gori, svi okrivljeni su oslobođeni, jer je sud proizvoljno uveo zahtjev da su optuženi “morali pripadati organizaciji strane u sukobu ili postupati u službi strane u sukobu da bi bili odgovorni za ratni zločin”.

„Pri čemu je zaključeno da Crna Gora nije bila strana u sukobu u BiH, i da optuženi nijesu postupali u službi bosanskih Srba, što je suprotno utvrđenim činjenicama (presuda Ks. 6/12)“, rekli su iz tri NVO.

Kako su naveli, u ovoj godini konačno je i žrtvama Deportacije priznat status civilnih žrtava rata kroz izmjene Zakona o boračkoj i invalidskoj zaštiti.

Podsjeća se da je Vlada Crne Gore donijela i odluku o isplati jednokratne naknade od 100 hiljada EUR i porodici stradalog u ovom zločinu, Osma Bajrovića, čiji su supruga i djeca crnogorski državljani.

„Ovaj čin predstavlja važan korak ka priznavanju odgovornosti i ispravljanju dugogodišnje nepravde“, kaže se u saopštenju.

Navodi se da su 2022. godine Ministarstvo unutrašnjih poslova i Uprava policije Crne Gore uputili izvinjenje žrtvama Deportacije i njihovim porodicama.

„Ove godine će pored članova porodice Osma Bajrovića, skupu prisustvovati i dvije majke i dvije sestre žrtava Deportacije, koje za ovu priliku dolaze iz Goražda. To su Sejda i Sanela Krdžalija, majka i sestra Sanina Krdžalije, Hikmeta Prelo, majka Amera Prela, koji je bio najmlađa, osamnaestogodišnja žrtva Deportacije, i Hikmetina sestra Fikreta Hadžić“, dodaje se u saopštenju.

Navodi se da su Hikmeta i Fikreta u tom ratnom zločinu ostale i bez brata Himza Čengića.

Najavljeno je da će skupu, u ime kabineta Predsjednika Crne Gore, prisustvovati saradnici Marija Vesković i Drago Šundić, dok tri NVO od premijera Milojka Spajića čekaju odgovor.

„Skupu će prisustvovati četiri ministra - ministarka kulture i medija, Tamara Vujović, socijalnog staranja, brige o porodici i demografije, Damir Gutić, ministar regionalno-investicionog razvoja i saradnje sa nevladinim organizacijama Ernad Suljević, i ministar ljudskih i manjinskih prava, Fatmir Đeka“, dodaje se u saopštenju.

Navodi se da će u ime Ministarstva unutrašnjih poslova skupu prisustvovati generalni direktor Direktorata za bezbjednosno-nadzorne poslove, Zoran Kujović i načelnik Odjeljenja bezbjednosti u Herceg Novom, Dragan Kontić.

U ime Ministarstva evropskih poslova, kako je najavljeno, prisustvovaće glavni pregovarač Crne Gore sa Evropskom unijom, Predrag Zenović.

„Prisustvo skupu do sada su potvrdili i ambasador BiH u Crnoj Gori, Branimir Jukić, predstavnici Programa Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP), kao i Liberalna partija, Socijaldemokrate, Bošnjačka stranka, glavna urednica nedjeljnika Monitor, Milena Perović i prethodni glavni urednik Monitora Esad Kočan“, kaže se u saopštenju.

Navodi se da će na okupljanju biti i odbornik i istraživač kršenja ljudskih prava Aleksandar Saša Zeković, građani i predstavnici nevladinih organizacija.

Iz HRA, CGO i ANIMA-e su kazali da su memorijalnom skupu prošle godine prisustvovali Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Siniša Bjeković, ministarka kulture i medija Tamara Vujović, državni sekretar u Ministarstvu unutrašnjih poslova Petar Koprivica, načelnik Odjeljenja bezbjednosti u Herceg Novom Dragan Kontić.

Kako su rekli, prošle godine na okupljanju su bili i savjetnica potpredsjednika Vlade za rad, obrazovanje, zdravstvo i socijalnu politiku Mirjana Maslovar, službenik Ministarstva vanjskih poslova Drago Martinović, saradnica u Kabinetu predsjednika Crne Gore Marija Vesković, menadžer Opštine Herceg Novi Dušan Vukić i pomoćnik sekretara za prostorno planiranje i izgradnju u toj opštini Aleksandar Božović.

Iz tri NVO su naveli da su 2023. godine skupu prisustvovali predsjednik Vlade Dritan Abazović, savjetnik premijera Đorđe Radulović, potpredsjednik Vlade za regionalni razvoj i ministar kapitalnih investicija Ervin Ibrahimović, ministar pravde Marko Kovač, ministar rada i socijalnog staranja Admir Adrović.

Navodi se da su tada na skupu bili i državni sekretar Ministarstva odbrane Krsto Perović i državni sekretar u Ministarstvu unutrašnjih poslova Mersudin Gredić, a ispred Opštine Herceg Novi menadžer Opštine Dušan Vukić iz GP URA.

U saopštenju se podsjeća da su HRA, CGO, ANIMA i tada član Savjeta za građansku kontrolu rada policije, Aleksandar Zeković 2011. godine uputili tri inicijative.

Dodaje se da je inicijativa upućena tadašnjem predsjedniku Skupštine Crne Gore, Ranku Krivokapiću, i svim šefovima poslaničkih klubova da se proglasi Dan sjećanja na žrtve zločina deportacije izbjeglica 1992. godine.

Inicijativa je, kako se navodi, upućena i tadašnjem premijeru Igoru Lukšiću, ministru unutrašnjih poslova Ivanu Brajoviću i ministru kulture Branislavu Mićunoviću, kao i tadašnjem predsjedniku Skupštine Opštine Herceg Novi, Dejanu Mandiću, da se podigne spomen obilježje žrtvama deportacije izbjeglica 1992. godine ispred objekta Uprave policije u Herceg Novom.

Ističe se da je treća inicijativa bila da crnogorska policija uputi izvinjenje zbog nezakonitog hapšenja i izručivanja izbjeglica njima neprijateljskoj vojsci Srpske Republike BiH.
„Godinama ponavljamo ove inicijative pa smo u maju 2021. godine, prvu inicijativu ponovili tadašnjem predsjedniku Skupštine Aleksi Bečiću, koji nam je odgovorio kako u tom cilju treba mijenjati Zakon o državnim i drugim praznicima, ali nije učinio ništa da inicira njegovu izmjenu“, kaže se u saopštenju.

Dodaje se da su drugu inicijativu ponovili u septembru 2021. godine predsjedniku Opštine Herceg Novi, predsjedniku Skupštine Opštine Herceg Novi, Ivanu Otoviću, odborničkim klubovima Skupštine Opštine Herceg Novi i tadašnjoj ministarski prosvjete, nauke, kulture i sporta, Vesni Bratić.

„Od njih nijesmo dobili nikakav odgovor. Prošle godine, zajedno sa Bošnjačkim vijećem, istu inicijativu smo uputili predsjedniku opštine Herceg Novi, Stevanu Katiću, i predsjedniku Skupštine Opštine Ivanu Otoviću, i svim odbornicima u lokalnom parlamentu, od kojih do danas nijesmo dobili nikakav odgovor“, navodi se u saopštenju.

Iz HRA, CGO i ANIMA-e su kazali da je treća inicijativa jedina zvanično prihvaćena i realizovana 2022. godine, kada su direktor Uprave policije Zoran Brđanin i ministar unutrašnjih poslova Filip Adžić prisustvovali memorijalnom skupu u Herceg-Novom povodom tridesetogodišnjice zločina.

„Tom prilikom su uputili javno izvinjenje žrtvama i njihovim porodicama zbog postupaka crnogorske policije“, rekli su iz tri NVO.

Oni su podsjetili da je u avgustu 2023. godine predsjednik Crne Gore Jakov Milatović uputio u ime Crne Gore javno izvinjenje za taj zločin na sastanku sa Alenom Bajrovićem, sinom Osma Bajrovića, žrtve Deportacije i predstavnicama HRA, CGO i Anime.