L.K.

HRA: Mentalno zdravlje nije privilegija, to je pravo

Povodom Svjetskog dana mentalnog zdravlja, Akcija za ljudska prava (HRA) upozorava da u Crnoj Gori mentalno zdravlje i dalje nije adekvatno obezbijeđeno kao ljudsko pravo, iako je riječ o jednom od najvećih javnozdravstvenih i društvenih izazova.  

Svjetska zdravstvena organizacija je u izvještaju “World Mental Health Report: Transforming Mental Health for All” (2022) objasnila da pravo na mentalno zdravlje znači da svaka osoba treba da ima mogućnost da uživa u životu s emocionalnim blagostanjem, pristupom podršci i uslovima koji omogućavaju dostojanstvo, sigurnost i društvenu uključenost.

"Crna Gora se i dalje nalazi među zemljama sa najvišom stopom samoubistava u Evropi – tokom 2024. godine registrovano je 83 samoubistva, a u 2025. do sada 52. Istovremeno, sistem podrške ostaje nedovoljno razvijen: nacionalni registar mentalnih poremećaja ne postoji, servisi podrške u zajednici su ograničeni, a broj stručnjaka u ovoj oblasti je nedovoljan. Tako, na primer, u Jedinici za mentalno zdravlje na Cetinju svakodnevno pomoć potraži i do 20 osoba, što pokazuje koliko je potreba za podrškom velika", kazali su u saopštenju. 

Iz HRA navode da je revizija Strategije zaštite mentalnog zdravlja u Crnoj Gori 2019–2023. pokazala je da 76% planiranih aktivnosti nikada nije sprovedeno, a sprovedene mjere nisu dale vidljive rezultate. Tokom čitave 2024. godine država je bila bez važećeg strateškog dokumenta, dok je novi Program za unapređenje mentalnog zdravlja za period 2025–2026. usvojen tek u maju 2025. godine.

HRA poziva nadležne institucije da hitno obezbijede dostupne, besplatne i trajne servise podrške u svim opštinama, zaposle i zadrže stručnjake, primijene postojeće programe i aktivno uključe zajednicu u borbu protiv stigme.

Smatraju da je zanemarivanje problema mentalnog zdravlja ima ozbiljne posljedice po društvo, uključujući porast samoubistava, nasilja i porodičnih problema koji naročito pogađaju djecu.

Svjetski dan mentalnog zdravlja obilježava se svake godine 10. oktobra. Uspostavljen je 1992. godine na inicijativu Svjetske federacije za mentalno zdravlje (World Federation for Mental Health – WFMH), uz podršku Svjetske zdravstvene organizacije (SZO).

"Cilj ovog dana je da poveća svijest javnosti o značaju mentalnog zdravlja, smanji stigmu prema osobama koje se suočavaju s mentalnim poteškoćama, podstakne vlade i zajednice da unaprijede dostupnost podrške i liječenja, te promoviše mentalno zdravlje kao osnovno ljudsko pravo, jednako važno kao i fizičko zdravlje", zaključili su  saopštenju.