Nikolas Martin  [ DW ]

20. 07. 2025. 09:16

EU i Kina: Ko kome više treba?

Izgledi za napredak u rješavanju trgovinskih trzavica na samitu EU i Kine u Pekingu u četvrtak (24. juli) čine se malima nakon što je Kina „srezala“ trajanje planiranih dvodnevnih konsultacija na samo jedan dan.

Samit, koji je trebalo da obilježi 50. godišnjicu uspostavljanja diplomatskih odnosa EU i Kine, premješten je iz Brisela u Peking nakon što je kineski predsjednik Si Đinping odbio poziv za učešće.

Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen i predsjednik Evropskog savjeta Antonio Košta sada će se sastati sa Sijem, odnosno premijerom Li Ćijangom, ali u kineskoj prijestonici.

„Ovo je još jedan znak ograničene spremnosti i ambicije Pekinga da se pozabavi sa Evropljanima“, rekla je za DW Aliča Bahulska, saradnica za politiku programa za Aziju pri Evropskom savjetu za spoljne odnose.

Bahulska je dodala da kineske elite često EU doživljavaju kao silu srednjeg ranga sa ograničenim uticajem u trgovinskim pregovorima.

Pritužbe EU se ignorišu

Konflikt leži u trgovinskom deficitu Evropske unije s Kinom od 400 milijardi eura godišnje. Jer, proizvođači iz EU imaju ograničen pristup kineskom tržištu.

Kineska industrijska politika pogoduje domaćim dobavljačima, koji imaju koristi od ogromnih državnih subvencija, pristupa poslovima koje finansira država, odnosno od povoljnih propisa.

Zvaničnici EU kažu da su te politike prouzrokovale znatnu prekomjernu proizvodnju, što je onda dovelo i do poplave jeftinih kineskih električnih vozila na tržištu EU, što je na kraju štetilo domaćem, evropskom automobilskom sektoru.

„Razmjere kineske ekonomije – obim subvencija, prekomjerni kapaciteti i vladine intervencije – su jednostavno ogromni“, rekla je Bahulska, dodajući da bez „ozbiljnih akcija“ za zaštitu evropske automobilske industrije, EU rizikuje djelimičnu deindustrijalizaciju za nekoliko godina.

Evropska unija je uvela carine do 45 odsto na kineska električna vozila te je zahtijevala kraj prekomjerne proizvodnje i recipročan pristup tržištu.

Kina bi da „zamijeni“ carine na električna vozila uvođenjem obaveznih minimalnih cijena, i to uz neke druge ustupke.

U aprilu je zabrinutost zbog kineskih trgovinskih praksi navela Evropsku uniju da osnuje Radnu grupu za nadzor uvoza kako bi pomogla u zaštiti unutrašnjeg tržišta EU, a to bi moglo na kraju rezultirati antidamping carinama EU ili drugim zaštitnim mjerama.

Radna grupa odmah je nakon toga uočila porast kineskog izvoza u Evropsku uniju od 8,2 odsto u aprilu, u poređenju sa istim mjesecom 2024, što je pripisala „preusmjeravanju“ kineskog izvoza koji je bio izvorno namijenjen SAD, kako bi se izbjegle Trampove još veće carine.

Kina pak optužuje Evropsku uniju za protekcionizam. Peking opravdava favorizovanje lokalnih proizvođača pozivajući se na potrebe vezane uz nacionalnu bezbjednost i ekonomski razvoj.

Rijetke sirovine: Kina u prednosti

Kineski uticaj na tržište retkih sirovina, metala i minerala, koji su ključni za čistu tehnologiju, proizvodnju čipova i medicinsku opremu, još je jedna velika tačka sporenja.

Prema Evropskoj komisiji, EU se oslanja na Kinu kada je riječ o 98 odsto nabavke rijetkih sirovina.

Kina je prošle godine uvela ograničenja na izvoz rijetkih sirovina, što je prouzrokovalo kašnjenja u lancu snabdijevanja i prekide proizvodnje u kompanijama iz EU. Nakon toga, vrijednost pošiljki rijetkih sirovina u Evropsku uniju opala je za 84 odsto, na 15,1 milion dolara (12,9 miliona eura) u prvih pet mjeseci 2025, prema podacima Kineske carine.

Na samitu G7 u junu u Kanadi, Fon der Lajen je optužila Kinu za „ucjenu“ zbog ograničenja izvoza, dodajući da „nijedna zemlja ne bi trebalo da kontroliše 80–90 odsto tržišta esencijalnih sirovina i proizvoda poput magneta“.

Kineska vlada odbacila je kritike. Prošle nedjelje, portparol Ministarstva spoljnih poslova sugerisao je da se „način razmišljanja“ Evropske unije mora „rebalansirati“.

Iako je evropski komesar za trgovinu Maroš Šefčovič u junu ispregovarao ublažavanje kontrola izvoza rijetkih sirovina, čime je omogućen „zeleni kanal“ za neke proizvođače iz EU, mnoge kompanije se žale da su ta odobrenja prespora reakcija da bi se spriječili poremećaji u lancu snabdijevanja.

Sve češće se može čuti pozive evropskim donosiocima odluka da zauzmu oštriji stav prema Pekingu kao odgovor na kineski kurs, uključujući carine, zabrane izvoza ili druge mjere.

„Moramo proširiti poruku da će Evropa jasno reći da imamo odgovarajuće alate ako dođe do problema“, rekla je Bahulska. „Ali za to je potrebna politička volja.“

Trampove nevolje s Kinom

Neki posmatrači iz EU smatraju da carine američkog predsjednika Donalda Trampa, koje su doprinijele narušavanju decenijama bliskih transatlantskih odnosa, predstavljaju ujedno i priliku za Evropsku uniju da resetuje veze s drugim najvećim svjetskim ekonomijama.

Suočeni s velikim poremećajima u trgovini sa SAD, oni kažu da Kini Evropa treba više nego ikad i da se Peking može prisiliti na ustupke tokom predstojećeg samita.

„Mislim da su ti glasovi vrlo naivni“, rekla je Bahulska. „Kina je pobijedila u prvom krugu trgovinskog rata sa SAD, a u Pekingu postoji snažan osjećaj da je vrijeme na njihovoj strani“, vrijeme koje se odnosi na pregovore s EU, dodala je.

Uostalom, Si transformiše kinesku ekonomiju s rasta pokrenutog količinom proizvodnje na ono što je nazvao „razvojem visokog kvaliteta“, dajući prioritet novim tehnologijama, domaćoj potražnji, bezbjednosti i životnoj sredini.

Kina već dovodi u pitanje tehnološku dominaciju Zapada, uključujući vještačku inteligenciju, super-računare ili proizvodnju električnih vozila. U nekim slučajevima, poput 6G komunikacija, čak je i nadmašila Zapad.

Neki analitičari smatraju da Evropska unija i dalje potcjenjuje ekonomsku prijetnju od strane Kine i da nije uspjela da kreira stroži pristup Pekingu kako bi se suprotstavila nekim nepoštenim trgovinskim praksama te zemlje.

„Postoji tendencija da se u Evropi pitanja povezana s Kinom zanemaruju jer jednostavno imamo toliko toga s čim moramo da se bavimo“, rekla je Bahulska, misleći na rat u Ukrajini i trgovinski spor EU s Trampom.

„Kina izgleda samo kao geografski udaljeni izazov, ali mnogi uticaji kineske politike vrlo će se brzo osjetiti u Evropi.“