Bojan Blaževski  [ DW ]

18. 10. 2025. 14:17

Sjeverna Makedonija - i na lokalnim izborima velike teme

520.000 stanovnika glavnog grada Sjeverne Makedonije još uvijek nema postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda, javni prevoz se svodi samo na autobuske linije. Novi gradonačelnik će takođe morati da donese dugo odlagani „Opšti urbanistički plan za period 2022–2032.“ i da nadgleda pripreme za projekat „Skoplje – Evropska prijestonica kulture 2028.“

„Iako su izbori lokalni, kampanju su zapravo oblikovala nacionalna pitanja: identitet, prava manjina i ono što je potrebno da se deblokira pristupanje EU", rekao je za DW Dimitar Nikolovski, izvršni direktor organizacije Eurothink – Centar za evropske strategije.

EU kao najvažnija tema

Politički protivnici su se tokom velikog dijela kampanje međusobno optuživali za zastoj u pregovorima o članstvu Sjeverne Makedonije u EU. Zemlja je zbog toga promenila ime u Sjeverna Makedonija, a kandidat za članstvo postala je još u decembru 2005. Gotovo dvije decenije kasnije, i dalje je na početku procesa – sada ju je blokirala Bugarska nakon što je održana samo prva međuvladina konferencija kojom su pregovori zvanično otvoreni.

Venko Filipče, lider opozicione Socijaldemokratske unije Makedonije (SDSM), otvorio je kampanju predlogom rezolucije kojom bi se definisali državni stavovi o putu zemlje ka EU. Pozvao je vladu da do 10. februara 2026. ispuni obaveze iz pregovaračkog okvira za članstvo.

„Ako postignemo nacionalni konsenzus i intenzivno radimo na reformama, niko i ništa nas neće moći zaustaviti na putu ka EU“, uvjeren je Filipče.

Bugarska blokada

Takođe se složio da se bugarska etnička manjina uvrsti u makedonski ustav, uz ostale etničke zajednice – što bi, očekuje se, podstaklo Bugarsku da ukine svoj veto uveden u novembru 2020. na početku pristupnih pregovora.

Ta inicijativa je izazov za premijera Hristijana Mickoskog, lidera vladajuće stranke VMRO-DPMNE (Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija – Demokratska partija za makedonsko nacionalno jedinstvo). On je odbio takvu rezoluciju uz obrazloženje da ona ne štiti makedonske nacionalne interese. Tokom predizbornih skupova, Mickoski je optužio opoziciju da popušta pred zahtjevima Bugarske.

„Ako se ne postigne politički kompromis koji bi smanjio tenzije i donio kredibilne garancije EU u skladu sa očekivanjima naše vlade, prije bih očekivao nastavak blokade nego brz proboj“, rekao je Nikolovski iz Eurothinka. „Ipak, postoje nagovještaji da bi vlada mogla predložiti drugo rješenje do kraja godine.“

EU ostaje pri svojim zahtjevima

Samo nekoliko dana pre izbora, predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen posjetila je Skoplje i sastala se sa Mickoskim. Vlada je potvrdila da članstvo u EU ostaje strateški cilj, ali je naglasila da neće pristati na kompromis koji bi narušio nacionalno dostojanstvo. „Ova vlada više nema namjeru da gubi dostojanstvo i čast“, rekao je Mickoski uoči sastanka.

Fon der Lajen je ponovila da Sjeverna Makedonija mora ispuniti svoje obaveze prema evropskom okviru. „Sljedeći i jedini korak prije otvaranja pregovora je jasan – treba da sprovedete dogovorenu ustavnu promjenu“, napisala je nakon sastanka na platformi Iks (X).

Javno mnjenje i ankete

Javno mnjenje i dalje je snažno podijeljeno oko pravca kojim zemlja ide. Istraživanje koje je u oktobru sproveo Institut za politička istraživanja za makedonsku javnu televiziju MRTV pokazalo je da 28,3 % građana smatra da zemlja ide u pogrešnom pravcu, dok 27 % misli da ide u dobrom pravcu.

Uprkos polarizaciji, vladajuća stranka VMRO-DPMNE izgleda spremna da pobijedi na nedjeljnim izborima. Istraživanje je pokazalo da ima podršku 26,7 %, u poređenju sa 11,1 % za SDSM. Stranka Ljevica, koja zagovara bliže veze sa Rusijom i Kinom, imala je podršku od 5,5 %. Nezavisni kandidati dobili su 4,3 %, a manji vladin koalicioni partner ZNAM – 3,8 %.

U albanskoj zajednici, koja čini oko četvrtinu od 1,8 miliona stanovnika zemlje, opoziciona Demokratska unija za integraciju (DUI) vodi sa 9,9 %, dok vladajuća koalicija albanskih stranaka VLEN ima 7,5 %. Početak pregovora Albanije prošle godine ojačao je poziciju DUI-ja, budući da je susjedna zemlja već otvorila pet od šest pregovaračkih poglavlja.

Lider DUI-ja Ali Ahmeti smatra da su zaleđeni pregovori sa EU i veze sa režimom srpskog predsjednika Aleksandra Vučića problematične. „Na proljeće moramo ići na vanredne izbore koji će se održati u duhu legitimiteta i nacionalnog ponosa“, rekao je Ahmeti.

Lokalni izbori kao politički test

Nikolovski iz Eurothinka opisao je nedjeljne lokalne izbore kao „test izdržljivosti" za mandat vlade.

„S obzirom na nedavne tenzije među albanskim koalicionim partnerima, rezultati u opštinama sa većinskim albanskim stanovništvom posmatraće se kao mogući indikator promene koalicije, uz mogućnost da DUI izbori novu pregovaračku poziciju u vladi“, rekao je.

Dodao je da je kampanja bila izrazito polarizovana, ali da nije bilo znakova stranog miješanja poput ruskih operacija viđenih u Moldaviji. „Mislim da Rusija nije pokazala tako veliko interesovanje za Sjevernu Makedoniju“, rekao je Nikolovski.

Državna izborna komisija potvrdila je 577 lista kandidata za opštinska vijeća. Građani će u nedjelju birati vijećnike, a mogući drugi krug izbora za gradonačelnike održaće se 2. novembra. I ovi izbori pokazuju da je politika u Sjevernoj Makedoniji i dalje pretežno „muška stvar“: od ukupno 309 kandidata za gradonačelnike u 81 opštini, samo 32 su žene.