A.M. [ Mina ]

Bratislav Pejaković

Bankari očekuju optimizaciju kamatnih stopa

Kamatne stope bi u narednom periodu mogle biti optimizovane u smislu njihovog smanjenja, u skladu sa slabljenjem inflacije i unapređenjem poslovnog ambijenta, saopštio je generalni sekretar Udruženja banaka (UBCG), Bratislav Pejaković.

„Očekujem tokom vremena da će u skladu sa slabljenjem inflacije, unapređenjem poslovnog ambijenta, brzinom sudskih postupaka, većom zaštitom povjerilaca, efikasnijim radom institucija, unapređenom infrastrukturom i većim stepenom odgovornosti svakog od nas, doći do optimizacije kamatnih stopa u smislu smanjenja“, saopštio je Pejaković u intervjuu agenciji Mina-business.

On je podsjetio da puno faktora utiče na nivo kamatnih stopa.

„Podsjetio bih da imamo realno negativnu kamatnu stopu u plasmanima banaka, gdje je za 2022. godinu zvanična inflacija bila 17 odsto, a prosječna kamatna stopa kod banaka oko 5,75 odsto na godišnjem nivou. Euribor se u jednogodišnjem periodu povećao sa nula na preko četiri odsto u avgustu prošle godine, što je uticalo na povećanje kamatnih stopa u Crnoj Gori“, rekao je Pejaković.

On je dodao da je prenošenje uticaja rasta kamatnih stopa na crnogorsko tržište bilo u manjem obimu nego što je to bio slučaj sa evropskim međubankarskim tržištem.

„Danas je prosječna kamatna stopa u plasmanima crnogorskih banaka oko 6,45 odsto, dok Euribor iznosi 4,05 odsto. Treba i to znati, da je prosjek kamatne stope u plasmanima dobrim firmama na nivou od oko 3,85 odsto na godinu, što je ispod šestomjesečne Euribora cijene. Moramo priznati da su rezultati, uzevši u obzir sve okolnosti, vrlo kvalitetni“, ocijenio je Pejaković.

On je kazao da su rezultati banaka odraz poštovanja međunarodnih standarda poslovanja, veličine bilansne sume od oko 6,8 milijardi EUR, inflacije koja je uvećala nominalne iznose uplata i isplata, kao i rast Euribora kao reakcije Evropske centralne banke (ECB) na borbu sa inflacijom.

„Treba podsjetiti da su banke omogućile svim klijentima koji imaju kredite sa varijabilnom kamatnom stopom, da mogu da pređu na fiksnu i time imaju predvidivost obaveza. Raspoloživi podatak o strukturi stambenih kredita ukazuje da je došlo do značajnog smanjenja kredita sa varijabilnom kamatnom stopom i to sa 35,08 odsto na 9,9 odsto“, precizirao je Pejaković.

On je poručio da u prva dva ovogodišnja kvartala ne očekuje pad kamatnih stopa, ali da već u drugom dijelu godine očekuje pad Euribora, što će se odraziti i na prosječnu kamatnu stopu u sistemu.

„Prognoza je da je nakon više od godinu i po ciklus zaoštravanja monetarne politike završen, jer inflacioni pritisci postepeno popuštaju, dok je opasnost od deflacije i recesije prisutna u 11 zemalja EU“, rekao je Pejaković.

Međutim, tu su pored monetarnih i eksterni uticaji, kao što su ratovi sa globalnim posljedicama, zategnutost u odnosima najvećih ekonomija kao što su Sjedinjene Američke Države (SAD) i Kina, izborna godina u Evropskom parlamentu, SAD-u, Rusiji i Južnoj Africi. Ne treba zaboraviti ni negativnosti koje remete projekcije u vidu prirodne nepogode, ili pandemije, koje mogu negativno da se odraze i koriguju procjenu.

On smatra da Crna Gora nije najjeftinija, ali ni najskuplja u realizaciji bankarskih usluga, pa tako i kamatnih stopa.

„Cijenu novca opredjeljuju raspoloživi izvori sredstava i rizici poslovanja. Pod rizicima se podrazumjeva kako bonitet samog klijenta, tako i privredni ambijent, finansijska infrastruktura i efikasnost u naplati kredita u docnji“, objasnio je Pejaković.

On je podsjetio da u Crnoj Gori ima skoro 20 hiljada firmi i preduzetnika sa blokiranim računima u vrijednosti od oko 1,2 milijarde EUR, kao i da je prosječno vrijeme sudskih procesa, od utuženja do presude u naplati, oko tri godine.

„Pored svih negativnosti imamo rast kreditnog portfolija banaka, što je vrlo kvalitetna vijest ne samo za banke, već privredu, građane i samu državu, jer klijenti banaka potrošnjom i plaćanjem poreza pune budžet države. Nemamo kao u EU državne assets menagement kompanije koje su u funkciji otkupa loših potraživanja od banaka, gdje su poreska pravila vrlo jasna, kako u pogledu efekata prodaje potraživanja u kašnjenju, tretiranju rezervi i predmet su verifikacije regulatora, internih i eksternih revizora, međunarodnih računovodstvenih standarda, a ne predmet tumačenja ljudi koji ne razumiju bankarsku regulativu i poslovanje“, saopštio je Pejaković.

On smatra da povjerenje klijenata u banke, gdje postoji i značajan broj nerezidenata sa vrlo značajnim iznosima depozita, nije slučajan, već je rezultat rada i permanentnog decenijskog napretka bankarskog sistema u Crnoj Gori. On je, u tom kontekstu, ukazao na rast kredita koji su na kraju novembra prošle godine porasli deset odsto na 4,08 milijardi EUR, kao i depozita sedam odsto na 5,45 milijardi u odnosu na isti period 2022. godine.

„Imamo etablirane Fond za zaštitu depozita i Sanacioni fond, kao u razvijenim zemljama EU, što je kvalitetna garancija klijentima za poslovanje banaka, a koje pune sredstvima same banke. Nagalasio bih da prisutnost nerezidenata u našem sistemu, kako kod depozitnih tako i kod usluga plasmana, ukazuje da su uslovi ako ne bolji, ipak, na istom nivou kao u regionu, ili kod ekonomski razvijenih država“, rekao je Pejaković.

On je saopštio da je bankarski sistem i pored svih turbulencija, od eksternih finansijskih kriza, pandemije do globalnih dešavanja i lokalne potrebe za kvalitetnijom strukturiranosti privrede, već duži niz godina sve kvalitetniji.

„Banke ne rastu same od sebe, već uvažavajući međunarodne standarde poslovanja prepoznaju kvalitetne subjekte privrednog i društvenog života i zajedno rastemo. Potencijal banaka je veliki, što je dobro za sve, jer nema privrednog razvoja bez adekvatne podrške finansijskog sektora, a kod nas dominantno banaka“, objasnio je Pejaković.

On je podsjetio da su oko 82 odsto depozita oni po viđenju, ali zahtjevi za kreditima su u najvećem broju slučajeva sa ročnošću preko pet godina.

„Tu diskrepancu uspješno rješavaju banke, što laici ne primjećuju, a zahtjeva posebnu pozornost banaka, koje su u zadnjoj godini povećale kapital 32 odsto na preko 808 miliona EUR. Koja branša u Crnoj Gori ima kapital na tom nivou, da podrži poslovanje“, upitao je Pejaković.

Unapređenje bankarskog sistema, prema njegovim riječima, zavisi od političke stabilnosti, institucija, vladavine prava, brzine u realizaciji naplate pravno utemeljenih potraživanja, implementacije i kontrole usvojenih propisa, upodobljevanja zakona koji se prepliću po pitanju iste materije, brzine reakcije institucija, pravosudnih institucija, kao i institucionalnog razumjevanja poslovanja banaka koje su specifične i drugačije od drugih privrednih društava.

Neophodna je, kako je dodao, i strategija za unapređenje kvaliteta finansijskog izvještavanja.

„Mislim na jasan i sistematičan program mjera za poboljšavanje zakonskog okvira, institucija i računovodstvene profesije, posebno u dijelu koji se odnosi na računovodstvo, reviziju i poslovnu kulturu, a sve u cilju dostizanja visokog kvaliteta finansijskog izvještavanja“, objasnio je Pejaković.

On je saopštio da digitalizacija nije floskula, već da svi rade na implementacijama i procesima koji omogućavaju efikasnost u poslovanju, a banke prednjače u tome. Ipak, kako je rekao, potrebna im je podrška institucija.

„Imamo da uradimo puno posla koji bi se direktno odrazio na nivo kamatnih stopa. Prethodno pobrojani procesi su bitni i u zadržavanju postojećih investitora, a fiskalnom politikom i predvidljivošću dovodimo nove investitore. Moramo shvatiti koliko smo mali po broju stanovnika i tržišno, koliko moramo biti brži, fleksibilniji od drugih da bi napravili optimum za realizaciju prirodnih, geografskih i ljudskih resursa koje Crna Gora ima, a time i dostići neophodan ekonomski rast i standard življenja“, saopštio je Pejaković.

On je kazao da su svi pokazatelji poslovanja banaka, koji su međunarodno definisani, na svom istorijskom nivou.

„Tu mislim prije svega na nivo likvidnosti i solventnosti, koji su na mnogo višem nivou od zakonom propisanog, a sledstveno imamo i veći nivo profitabilnosti banaka. Mada sagledavanjem ukupne bilansne sume i dobiti vidimo da je mnogo manja profitabilnost od drugih branši, iako laici vide samo nominalni iznos dobiti, a ne ukupnu sliku“, naveo je Pejaković.

On je podsjetio da je u posljednje tri godine zakonski bilo zabranjeno bankama da isplaćuju dividendu, što nije bio slučaj sa drugim privrednim društvima. Najveći dio je, prema njegovim riječima, iskorišten za uvećanje kapitala.

„Treba obratiti pažnju na projektnu dokumentaciju, raspolaganje dozvolama, da su investitori dobro istražili tržište i da predoče bankama sopstveno učešće, odnosno aplicirati za kreditna sredstva u skladu sa standardima kako međunarodnim, tako i domaćim, uz projekciju priliva i odliva novca, da bi banke mogle adekvatno da se u razumnom roku opredjele za odobrenje“, kazao je Pejaković.

On smatra da u tom procesu, uz unapređenje i stabilnost institucija sistema, ima dosta prostora za unapređenje, što ne zavisi od banaka.

„Klijenti u Crnoj Gori, pored klasične ponude kredita imaju usluge investicionog bankarstva i projektnog finansiranja preko lokalnih banaka, kao i podršku za sve investicione poduhvate koji su podržani adekvatnim biznis planom i projektnom dokumentacijom“, podsjetio je Pejaković.

On je naveo da investiciono bankarstvo doživljava stalni rast, dok investitori rijetko u Crnoj Gori koriste projektno finansiranje. Razlog za to je upotreba posebnih finansijskih struktura, visok leveridž, specifična struktura obezbjeđenja i metoda utvrđivanja cijena.

Pejaković smatra da je najava ministra finansija Novice Vukovića o zaduživanju na domaćem tržištu ispravan potez i da je realizacija uslijedila nakon analitičkog sagledavanja svake banke i komunikacije sa Ministarstvom finansija.

„Pored lokalnih banaka, banke majke su vrlo bitne u zadovoljavanja potreba države i postizanje optimalne kamatne stope u datim okolnostima. Za državu, a time i građane, to znači mirnije vođenje ekonomske politike i izvršavanje svih obaveza na vrijeme, a na ostvareni prihod se plaća porez u Crnoj Gori“, kazao je Pejaković.

Direktna izloženost crnogorskih banaka prema državi je, prema njegovim riječima, na nivou od oko 930 miliona EUR, od čega oko 700 miliona EUR kroz hartije od vrijednosti, a 230 miliona direktno.

„Treba znati da za banke postoje međunarodnim propisima određeni limiti u izloženosti prema jednom dužniku ili grupi povezanih lica“, podsjetio je Pejaković.

On je, komentarišući nedavno uspostavljanje direktnog platnog prometa sa Srbijom i Bosnom i Hercegovinom jedne banke u Crnoj Gori, rekao da je svaka banka priča za sebe i da se poslovni ciljevi postavljaju u skladu sa raspoloživim sredstvima i strategijom vlasnika. Konkretno, troškovi implementacije, obim i frekvencija transfera, prema njegovim riječima, opredjeljuju ulazak u lansiranju nove usluge ili proizvoda.

„Nekad i širi aspekti imaju prednost, gdje se sagledavaju multiplikativni efekti ili disperzija rizika u radu, jer nije svaki proizvod banke i profitabilan. Svakako dobro je imati još jedan kanal za plaćanja“, rekao je Pejaković.

On je dodao da se u UBCG nadaju završetku evaluacije zakonodavne i tehničke spremnost za apliciranje Crne Gore za pristup EU sistemu SEPA i instant plaćanju TIPS, kao najefikasnijim kanalima, odnosno opcijama obezbjeđenja jeftinih i brzih prekograničnih plaćanja crnogorskih građana sa 36 zemalja Evrope u realnom vremenu, od par sekundi.

„Klijenti banaka u Crnoj Gori su zadovoljni kada vide da se permanentno radi na optimizaciji usluga i troškova banaka usaglašenih sa EU standardima, što se ogleda u rastu i nivou profitabilnosti. Primjetno je da su propisi za poslovanje banaka u Crnoj Gori daleko odmakli od ostalih pregovaračkih procesa koji se vode u harminizaciji sa propisima EU“, zaključio je Pejaković.