A.M. [ Beta ]

Non-pejper Francuske i Njemačke: Republici Srpskoj uvesti finansijske sanckije, njenim čelnicima političke

U neformalnom dokumentu (non-pejperu), koji su članicama Evropske unije (EU) uputile Francuska i Njemačka, poziva se na izolaciju rukovodstva Republike Srpske (RS) i na uvođenje sankcija – finansijskih tom entitetu Bosne i Hercegovine (BiH), a političkih njegovim najvišim zvaničnicima.

Dokument, koji je danas razmatran na sjednici Savjeta za nacionalnu bezbjednost Srbije, poslat je 12. maja pod nazivom "Odgovori na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH", navodi sarajevski portal Raport.

U dokumentu piše da je sadašnja ustavna kriza u BiH "najteži izazov suverenitetu, jedinstvu i funkcionalnom i teritorijalnom integritetu BiH u posljednjih 30 godina, od potpisivanja Dejtonskog sporazuma".

Dodaje se da radnje i pravni procesi, započeti unutar Republike Srpske poslije prvostepene presude njenom predsjedniku Miloradu Dodiku, predstavljaju "otvorene napade na ustavni poredak BiH".

Navedeno je da se to odnosi na usvojene zakone kojima se zabranjuje djelovanje pravosudnim institucijama BiH i Agenciji za istrage i zaštitu (SIPA) na teritoriji Republike Srpske, na usvajanje nacrta novog ustava tog entiteta, i na usvajanje Zakona o zaštiti ustavnog uređenja Republike Srpske i takozvanog zakona o stranim agentima.

"Ovi akti su u suprotnosti sa obavezama koje je BiH preuzela na putu prema EU, godinu dana poslije odluke Evropskog savjeta o otvaranju pregovora o pristupanju BiH Evropskoj uniji", piše u dokumentu.

Podsjeća se da se EU u zaključcima Evropskog savjeta od 17. decembra 2024. osvrnula na moguće odgovore Unije na "radnje i aktere koji potkopavaju i ugrožavaju ustavni poredak, suverenitet, teritorijalni integritet i međunarodni subjektivitet BiH", i da je naglasila potrebu za "procjenom svih opcija i ozbiljnih posljedica dostupnih u alatima EU".

EU je potvrdila posvećenost Dejtonskom sporazumu i ustavnom poretku BiH, kao i opredijeljenost za stabilnost i mir u BiH i regionu Zapadnog Balkana, dodaje se.

"Neposredni cilj je ukidanje neustavnih zakona i povlačenje novog nacrta ustava Republike Srpske. Moraju se istražiti sve mogućnosti za ostvarenje tog cilja", stoji u non-pejperu.

Navodi se i da će trajno rješenje krize zahtijevati "potpuni i nepovratni povratak Republike Srpske ustavnom poretku BiH, ponovnu predanost bosanskih Srba pravilnom funkcionisanju državnih institucija i njihovu ponovnu predanost preduzimanju svih relevantnih koraka utvrđenih u preporuci Evropske komisije iz oktobra 2022. za napredak u procesu pristupanja EU".

U dokumentu se navode akcije koje bi trebalo da budu dio alata EU u rješavanju krize u BiH.

"Svaki projekat, koji Republika Srpska direktno ili djelimično koristi u okviru Investicionog okvira za Zapadni Balkan trebalo bi da ostane obustavljen. Komisija treba da se uzdrži od predlaganja novih projekata korisnih za Republiku Srpsku", piše u dokumentu.

Do ukidanja tih mjera došlo bi nakon što rukovodstvo Republike Srpske preduzme "konstruktivne akcije", navodi se.

Takav pristup se traži i od Svjetske banke, uz ocjenu da bi trebalo obustaviti bilateralnu finansijsku pomoć projektima koji direktno ili djelimično koriste Republici Srpskoj.

EU bi trebalo da razmotri ciljanu upotrebu okvira za restriktivne mjere, s obzirom na situaciju u BiH, usvajajući restriktivne mjere protiv pojedinaca, piše u dokumentu.

U nedostatku konsenzusa na evropskom nivou, nacionalne mjere, uključujući ciljane pojedinačne mjere poput nacionalnih zabrana putovanja, trebalo bi da budu ispitane i koordinisane među članicama EU, navodi se.

EU i njene članice, kako se navodi, treba da naglase da su postupci Republike Srpske u suprotnosti sa evropskim putem BiH i interesima stanovništva BiH, uključujući stanovništvo Republike Srpske.

U "non-pejperu" se ukazuje da bi informacije EU i njenih članica, upućene zvaničnicima vlade Republike Srpske ili Dodikovog Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD), trebalo usmjeriti na "naglašavanje rizika daljeg sprovođenja neustavnog kursa" predsjednika Republike Srpske.

"Ove komunikacije bi trebalo da uključuju poruke o otvorenosti i spremnosti EU da smiri napetosti čim promjena politike postane vidljiva, kao i angažman s opozicijom i civilnim društvom u Republici Srpskoj. Kontakti na visokom nivou, s osuđenim ili optuženim čelnicima Republike Srpske (Milorad Dodik, Nenad Stevandić i Radovan Višković) trebalo bi da budu obustavljeni", stoji u dokumentu.

"Non-pejper" je ažurirani dokument podnijet 3. novembra 2023. a napisan je u svjetlu zaključaka Političkog i bezbjednosnog komiteta (PSC) EU. Ti zaključci, dogovoreni 26. marta 2025. godine, utrli su put daljem aktivnom angažmanu članica EU u vezi s ustavnom krizom u BiH.