B.Bu. [ n1.rs ]

Gradovi na udaru vrućine: Šta su urbana toplotna ostrva?

Talas ekstremnih vrućina pogađa Evropu. Posebno su pogođeni veliki gradovi poput Njujorka, Pariza, Londona i sve se češće pominju takozvana „urbana toplotna ostrva“. Šta je to?

„Urbana toplotna ostrva“ su područja u gradovima koja su znatno toplija od ruralnih okolina zbog zgrada, popločanih površina i ljudskih aktivnosti kao što je vožnja automobila, prenosi DW.

Kao rezultat toga, toplotni talasi se u gradovima intenziviraju.

Taj takozvani efekat urbanog toplotnog ostrva može da poveća temperature za 10 do 15 stepeni Celzijusa.

S obzirom na to da više od polovine svjetske populacije već živi u urbanim područjima – a očekuje se da će taj broj dostići skoro 70 odsto do 2050. godine – mnogi ljudi se guše od vrućine.

Šta uzrokuje urbana toplotna ostrva?
Ruralna područja su obično prekrivena travom, usjevima ili šumama, što pomaže u hlađenju vazduha, dok tamni beton i asfalt grada apsorbuju toplotu.

Biljke rade kao prirodni klima uređaji tako što upijaju vodu iz zemlje kroz korijenje, a zatim je oslobađaju u vazduh kao vodenu paru. Nepropusne tvrde, tamne površine, poput trotoara, parkinga i ulica ne dozvoljavaju da voda prodre unutra i zato ne pružaju isti efekat hlađenja.

Neke zemlje pokušavaju da taj nedostatak nadoknade prskanjem vode po trotoarima radi hlađenja. U Japanu je to vjekovna tradicionalna praksa koja čak ima i svoje ime: „Učimizu“.

Visoke zgrade i uske ulice mogu da „zarobe“ i zagriju vazduh. Ti „urbani kanjoni“ blokiraju prirodni tok vjetra koji bi inače mogao da pomogne u hlađenju.

Zagađenje iz automobila ili sagorijevanje fosilnih goriva može da stvori svojevrsni minijaturni sloj staklene bašte iznad grada, držeći vruć vazduh zarobljenim.

Toplotna ostrva se često stvaraju tokom dana, jer trotoari i krovovi emituju više sunčeve toplote. Vrhunac se dostiže od tri do pet sati nakon zalaska sunca.

Od izlaska sunca, do kasnog popodneva, te površine su izložene intenzivnom sunčevom zračenju i apsorbuju toplotu kroz brojne slojeve. Nakon zalaska sunca, ta uskladištena toplota se zatim polako oslobađa.

Gdje je efekat urbanog toplotnog ostrva najjači?
Veći gradovi imaju tendenciju da skladište više toplote nego manji. Urbani centri Londona i Pariza, pa i Beograda, često bilježe temperature oko četiri stepena Celzijusa više nego u ruralnim sredinama noću.

Urbana područja su „ranjivija“ na toplotu, jer je količina globalnog zagrijavanja zbog klimatskih promjena pojačana efektom toplotnog ostrva.

Prošla 2024. je bila najtoplija godina u istoriji sa oko 1,55 stepeni Celzijusa iznad predindustrijskog nivoa. Očekuje se da će, pri trenutnom stanju stvari, globalni rast temperature biti 2,7 stepeni Celzijusa. To je uzrokovano sagorijevanjem fosilnih goriva koja zagrijavaju planetu, a koja oslobađaju emisije gasova staklene bašte u atmosferu.

Posljedica toga su toplotna ostrva i ona bi takođe mogla da podstaknu klimatske promjene, jer potražnja za klima uređajima koju pokreće sagorijevanje uglja, nafte i gasa raste tokom toplotnih talasa.

Da li postoje rješenja za hlađenje gradova?
Da – rješenja podrazumijevaju ozelenjavanje gradova sađenjem u urbanim centrima više drveća, žbunja i druge zelene vegetacije otporne na sušu, kao i uz više fontana i jezera, zelenih ili takozvanih „hladnih krovova“ koji apsorbuju i prenose manje sunčeve toplote do zgrade.

Takvi hladni krovovi odbijaju više sunčeve svjetlosti od konvencionalne površine i ne zagrijavaju se toliko. Bijeli krovovi su najhladniji i mogu da odbiju od 60 do 90 odsto sunčeve svjetlosti, ali i druge slične površine su opcija za odbijanje nevidljivog zračenja.

Gradovi poput Njujorka počeli su da farbaju krovove u bijelo još 2009. godine kako bi pomogli u suzbijanju efekta toplotnog ostrva. Takvi hladni krovovi mogu da smanje unutrašnje temperature zgrada do 30 procenata i da smanje zagađenje vazduha i emisiju gasova staklene bašte smanjenjem potražnje za energijom za hlađenje zgrade.

Dodatne mjere uključuju postavljanje „hladnih trotoara“ koji koriste propusne materijale da odbijaju više sunčevog zračenja i poboljšaju isparavanje vode, kao i miješanje stambenih, komercijalnih i rekreativnih prostora.

Megagradovi poput Los Anđelesa i Tokija već imaju takve hladne trotoare uz pomoć kojih pokušavaju da dodatno hlade urbane sredine. Studija sprovedena u jednom od najtoplijih naselja Los Anđelesa otkrila je da premaz za kolovoz koji odbija sunčevo zračenje može da smanji efekat toplotnog ostrva.

Gradska uprava Tokija do sada je postavila oko 200 kilometara takvih trotoara, a prioritet su im bila područjima u centru grada. Do 2030. godine, glavni grad Japana ima za cilj da pokrije 245 kilometara gradskih ulica.

Mali azijski grad-država Singapur postao je jedan od najzelenijih gradova na svijetu. Više od 40 odsto njegove površine je ozelenjeno. Prostor su dali rezervatima prirode i parkovima, baštama i zelenilu.

Grad planira da do 2030. godine razdaljina od svakog domaćinstva da najbližeg parka bude najviše deset minuta hoda. Singapur takođe strogo ograničava broj automobila na svojim ulicama kroz sistem ograničenih i skupih kvota za vozila koja se mogu registrovati.