Tufik Softić

"Sloboda" da bude slobodna: Traže uređenje spomenika na Jasikovcu

Polimski muzej i Opština Berane aplicirali su kod Ministarstva kulture i medija za finansijska sredstva potrebna za izradu projekta uređenja spomenika “Sloboda” na Jasikovcu i apeluju da to što prije odobri kako bi počela valorizacija ovog kulturnog dobra od nacionalnog značaja.

Direktorica Polimskog muzeja Berane, Violeta Folić, kazala je da je konkurs u toku i objasnila da se nakon što je ovaj spomen kompleks proglašen kulturnim dobrom ništa ne smije raditi bez saglasnosti Uprave za zaštitu kulturnih dobara.“

"Što se nas kao institucije tiče, mi smo odavno spremni da uđemo u taj projekat. Potrebno je da neko samo malo ubrza postupak oko odobrenja sredstava kako bi uz saglasnost Uprave počelo uređenje spomenika i kompletnog prostora, odnosno park šume Jasikovac koja je obuhvaćena projektom”, objasnila je Folić.

Ona je podsjetila da je još krajem krajem 2022. godine Spomen kompleks “Sloboda” poslije punu deceniju od kada je prvi put pokrenuta inicijativa, proglašen za kulturno dobro od nacionalnog značaja.

“Tu je negdje sve stalo. Spomenik je, čim je proglašen kulturnim dobrom od nacionalnog značaja, prešao u nadležnost države, i neke ranije zamišljene aktivnosti od strane Polimskog muzeja i Opštine Berane su morale biti prekinute”, kazala je Folić.

Ona je dodala da prošle godine nije bilo poziva za projekte za zaštitu i očuvanje kulturnih dobara, kako bi Polimski muzej mogao aplicirati.

“Sada smo aplicirali, i strpljivo čekamo da se konkurs okonča. Sve je to moglo mnogo brže, ali nama su kao instituciji vezane ruke čim je spomenik proglašen za kultuno dobro od nacionalnog značaja”, priča direktorica Polmskog muzeja.

Na samo kilometer od centra Berana, na brdu Jasikovac, park šuma sa spomenikom “Sloboda” ovog ljeta, ipak, privlači veliki broj stranih turista, mada taj prostor uglavnom koriste rekreativci.

Spomenik izgrađen još daleke 1977.godine djelo poznatog  arhitekte Bogdana Bogdanovića,  predstavlja simbol borbe za oslobođenje koja se vodila u ovom kraju tokom balkanskih, Prvog i Drugog svjetskog rata, nekako je i dalje sakriven od očiju javnosti. Iako nema mjesta, osim u amfiteatru kupole, gdje bi moglo da se sjedne i provede neko slobodno vrijeme nakon obilaska spomenika, znatiželjnici i poklonici djela ovog velikana arhitekture u svjetskim razmjerama, dolaze tiho i nezapaženo. Spomenik je, inače, podignut na mjestu gdje su 17. jula 1941. godine njemački, odnosno italijanski okupatori strijeljali beranske rodoljube.“

Spomen-kompleks na Jasikovcu čine spomenik „Slobode“ visok 18 metara. U obliku je kupe i podsjeća na fišek ili zrno metka.

"Oko kupe je poređano četrdeset velikih blokova poliranog granita na kojima se nalaze natpisi i ornamenti, uklesano je čak dvesta pedeset kvadratnih metara ornamentike i ispisano 10.000 slova, koja govore o istoriji ovog kraja”, objašnjava Folić. 

Ornamentika, kako kaže, odražava najprefinjenije elemente, crnogorske nošnje i oružja, i simboliše plamen i vjetar koji su u proteklim vjekovima harali po Vasojevićima. Slova kao bujica slivaju se u riječi i čine čudesan ljetopis pod otvorenim nebom, iz koga se sa uzbuđenjem čita o događajima, zbivanjima, stradanjima i pobjedama tokom poslednja tri i po vijeka u beranskom kraju.

Spomen-kompleks Jasikovac i parkovska površina čine jedinstvenu cjelinu sa popločanim stepeništem, hodnim stazama i zasvođenim prolazima koji vode ka centralnom dijelu spomenika, koncipiranom kao amfiteatar. Folić objašnjava da je tokom 2015. godine, prije proglašenja kulturnim dobrom od nacionalnog značaja, institucija na čijem je čelu, izvršila konzervaciju i restauraciju spomen–kompleksa.

Stručnjaci Polimskog muzeja su očistili sve partije spomenika – kupasti dio, četrdeset stećaka, hodne staze, amfiteatar. Posle čišćenja sve kamene površine su adekvatnim mjerama zaštićene od daljeg propadanja i vraćen mu je prvobitni sjaj, ali tome ima već deset godina, i vrijeme čini svoje. Parkovska površina spomen-kompleksa se prostire na 24 hektara i daje mogućnost da se  uređenjem ovog prostora memorijalni spomen-kompleks sa parkovskom površinom pretvori u centar kulturnog života grada. 

“Mi vjerujemo da će nakon proglašenja kulturnim dobrom od nacionalnog značaja ovaj spomen-kompleks biti valorizovan onako kako je to vjerovatno zamišljao čuveni arhitekta Bogdan Bogdanović, kada ga je projektovao, ali željeli bi da se to ubrza”, kazala je direktorica Polimskog muzeja iz Berana.

Kao jedinstveno arhitektonsko rješenje, ovo djelo Bogdana Bogdanovića našlo se u mnogim antologijama i izložbama međunarodnog značaja.