Duško Kovačević

Odlazak velikog šarmera

Evo postadoh profesionalni lelekač, doduše malo moderniji – žurnalistički, ali u suštini to je isto kao i plemenski ili seoski. Tek što sam u prošlonedjeljnom članku ožalio velikog Armanija, jučer se Bogu u 89. godini predstavila jedna od najsjajnijih ikona zapadne kinematografije – glumac i redatelj Robert Redford. Relativno skoro napisao sam nekrologe u čast Alenu Delonu, Valu Kilmeru i Dejvidu Linču.

Malo po malo, kao što to i biva, odlaze sa životne scene posljednji klasici jednog divnog i izdašnog razdoblja za filmsku umjetnost. A riječ je o periodu Hladnog rata, njegovoj drugoj polovini – a taj specifični i suptilni rat najintenzivnije je vođen na prostoru kulture, o čemu svjedoči popularna knjiga britanske novinarke i istoričarke Fransis Stonor Saunders: Hladni rat u kulturi (1999).

Sada je to opšte mjesto i kliše – zapadna civilizacija i naročito Sjedinjene Države porazile su crveno carstvo sa istoka mekom moći: popularnom kulturom ili supkulturom, najviše filmom! Svi pamtimo upečatljivu scenu iz Kopolinog Kuma kada stanovnici malog mjesta na Siciliji trče za američkim vojnicima u kampanjolama, uzvikujući u ekstazi – Greta Garbo, Klark Gejbl…

Tim “oružjem" Amerika je pobijedila komunistički koncept, ali i osvojila svijet. Kulturna politika, pogotovo u periodu globalizma i modernih medija, visoko je iznad vojne, diplomatske, pa i ekonomske politike, i to uporno ponavlja prominentni srpski intelektualac i profesor Milo Lompar.

Robert Redford je upravo bio zavodljivo i nasmijano lice Amerike, koja je plijenila snovima satkanim od celulozne trake. Bio je jedan od najmarkantnijih predstavnika glumaca srednje generacije koja je nastupila nakon klasičnog, studijskog i zlatnog Holivuda.

Ali Redford nije dio tog 'novog Holivuda', poznatog i kao američki novi talas ili holivudska renesansa, a to je period od sredine šezdesetih godina do ranih osamdesetih. To je nevjerovatna glumačka generacija koju čine Robert De Niro, Al Paćino, Dasti Hofman i mnoge druge zvijezde. Redford se kreće oko ili pored 'novog Holivuda', i iz 'otežane' pozicije gradi fenomenalnu glumačku karijeru, kasnije i redateljsku, što njegov prodor čini još impozantnijim. Oskara će dobiti ne kao glumac nego kao redatelj, i eto opet kurioziteta.

Ja ga najviše volim iz dva političko-špijunska filma koja su obrađivala dvije zamagljene i mitologemske točke hladnoratovske Amerike: Centralnu obavještajnu agenciju (njenu tajnu kancelariju u Njujorku) i aferu Votergejt. To su filmovi Tri kondorova dana (1975) u režiji Sindi Polaka, i Svi predsjednikovi ljudi (1976) Alana Pakule.
Robert Redford je ulogama, izgledom, šarmom i ponašanjem simbolisao gospostvenog, misterioznog i dominantnog anglosaksonskog čovjeka visokog društva, koji je bio u dodiru sa obavještajnom zajednicom i krugovima ultimativne moći. Zato je njegov imidž prevazilazio granice filma i popularne kulture. On je bio amblematska figura Sjedinjenih Država i dobar prijatelj predsjednika Džordža Buša starijeg.

Kada Robert Redford, kao galantan, zgodan i harizmatičan bogataš, već u zrelim godinama, zavodi mladu i prelijepu Demi Mur u romantičnom filmu Nepristojna ponuda – hemija zaljubljivanja i približavanja kao da se odvija i na ličnoj relaciji, ljudskoj, privatnoj. To zavođenje nadilazi film – Demi kao da je osvojena i ispod sloja glume. Robert Redford je bio jedan od najvećih šarmera zapadne kulture. Kažu da je Bred Pit njegov nasljednik. Možda jeste, ali ja ipak mislim da je Bred slabija ligaa