B.Bu. [ Euronews ]

EMA

Hoće li ove zime u Evropi biti nestašice antibiotika?

Evropa ove zime neće imati problem sa nestašicom antibiotika, nakon godina ograničenih zaliha tokom hladnijih mjeseci, saopštila je Evropska agencija za ljekove (EMA) za Euronews.

U januaru 2024. godine, 19 zemalja Evropskog ekonomskog prostora (EEA) suočilo se sa nestašicama antibiotika, pri čemu je 11 zemalja zabilježilo kritične nestašice — što se ove godine ne očekuje.

Prema navodima agencije, upotreba antibiotika ostala je relativno stabilna između zima 2024. i 2025. i trenutno ne postoji rizik od poremećaja u snabdijevanju.

Amoksicilin, jedan od najčešće korišćenih antibiotika, suočavao se sa ozbiljnim nestašicama od 2022. do prošlog juna, kada ga je Evropska agencija za ljekove uklonila sa liste nadzora i povukla prateće preporuke.

Od utorka, 36 ljekova je u nestašici u Evropskoj uniji, prema podacima EMA, koja prati njihovu dostupnost. Međutim, nijedan od njih nije antibiotik, a mnogi nisu namijenjeni širokoj upotrebi — među njima su i ljekovi za hemoterapiju i antipsihotici za koje postoje dostupne alternative.

Međutim, nestašice ljekova i dalje predstavljaju mogući rizik u Evropskoj uniji.

Nedavni izvještaj Evropskog revizorskog suda pokazao je da su nestašice ljekova hroničan problem u EU, koji je dostigao rekordne nivoe u 2023. i 2024. godini.

Nestašica može imati mnogo uzroka, uključujući iznenadni porast potražnje, ali je često posljedica poremećaja u lancu snabdijevanja.

Pandemija kovida 19 otkrila je ranjivosti i rizike koje izazivaju poremećaji u izvozu, naglašavajući potrebu za otpornijim lancem snabdijevanja.

Blok od 27 članica i dalje je u velikoj mjeri zavisan od sirovina za ljekove (APIs) iz inostranstva, pretežno iz Indije i Kine.

Izvještaj Centra Vilfried Martens za evropske studije procjenjuje da do 80% sirovina za ljekove korišćenih u Evropi, i oko 40% gotovih ljekova prodatih u regionu, dolazi iz ove dvije zemlje.

Alijansa za kritične ljekove — tijelo EU koje analizira ranjivosti u lancu snabdijevanja — navodi niske troškove proizvodnje, blaže regulatorne standarde i dosljedne investicione strategije u ovim zemljama kao glavne faktore ove zavisnosti.

Istovremeno, evropska proizvodnja ovih aktivnih sastojaka pala je sa 53 odsto početkom 2000-ih na manje od 25 odsto danas, upozorio je Enriko Leta u izvještaju prošle godine.

Strategija "Kupuj evropsko"
U posljednjih nekoliko godina, rješavanje nestašica ljekova zauzelo je važno mjesto na agendi EU.

Nedavno objavljeni Zakon o kritičnim ljekovima ima za cilj jačanje sigurnosti snabdijevanja i dostupnosti ključnih ljekova, dajući prioritet dobavljačima iz EU u javnim nabavkama.

Zakon prvenstveno cilja esencijalne ljekove sa liste kritičnih medicinskih proizvoda EU za 2023. godinu, koju je pripremila EMA. Fokus je na ljekovima koji se koriste za liječenje ozbiljnih bolesti ili onima sa ograničenim alternativama.

Nova inicijativa teži povećanju ulaganja u proizvodnju esencijalnih ljekova i ključnih sastojaka unutar EU, smanjujući spoljne zavisnosti.

Jedna od ključnih mjera u predlogu uvodi princip "Kupuj evropsko", uspostavljajući kriterijume javnih nabavki koji daju prioritet sigurnosti snabdijevanja nad samom cijenom.

U praksi, kada se identifikuju ranjivosti u lancima snabdijevanja ili zavisnost od jedne treće zemlje, vlasti EU će, gdje je opravdano, primijeniti zahtjeve za nabavke koji favorizuju dobavljače koji proizvode značajan dio ovih kritičnih ljekova unutar EU.

Blok takođe ima svoju listu kritičnih ljekova, uključujući one koji se smatraju pod većim rizikom od nedostupnosti.

Lijek može biti stavljen na ovu listu zbog problema u proizvodnji, naglog porasta potražnje ili odluke proizvođača da ga povuče sa tržišta – bilo koji faktor koji ograničava snabdijevanje, privremeno ili trajno.

Međutim, izvještaj Evropskog revizorskog suda zaključuje da praktičan okvir za rješavanje ovog problema još ne postoji i da su alati za njegovo rješavanje i dalje u veoma ranoj fazi razvoja.