B.B. [ Mina ]

CGO: Sporost reformi Crnu Goru košta evropskog novca i kredibiliteta

Crna Gora ne koristi u dovoljnoj mjeri potencijale koje pruža Plan rasta za Zapadni Balkan, ključni finansijski instrument Evropske unije za period od prošle do 2027. godine, ocijenjeno je u Centru za građansko obrazovanje (CGO).

Asistent na projektima Ivan Kašćelan, rekao je da je EU kroz taj Instrument opredijelila ukupno šest milijardi eura za zemlje Zapadnog Balkana, od čega bi Crnoj Gori trebalo da pripadne ukupno 383,5 miliona, i to 110 miliona bespovratnih sredstava, a ostatak kroz kredit sa vrlo povoljnim kamatama.

Dio tih sredstava se uplaćuje direktno u budžet, dok se ostatak isplaćuje kroz Zapadnobalkanski investicioni okvir (ZIO) za konkretne razvojne projekte.

“Isplate su planirane dva puta godišnje, uz strogo praćenje realizacije Reformske agende Crne Gore od prošle godine do 2027. godine, koja obuhvata oko 130 kvalitativnih i kvantitativnih mjera. Nakon njenog usvajanja, u septembru prošle godine i dobijanja odobrenja Evropske komisije, Crna Gora je primila avans od 26,8 miliona eura, dok se preostala sredstva isplaćuju etapno, po osnovu ispunjenih reformskih koraka”, naveo je Kašćelan.

Prema njegovim riječima, svaki ispunjeni reformski korak donosi pravo na određeni iznos finansijske podrške, često u visini i od nekoliko miliona eura. Budući da je dio ukupne podrške već obezbijeđen kroz avansna sredstva, iz svake naknadne isplate se odbija odgovarajući iznos, kako bi se spriječilo dvostruko evidentiranje istih sredstava.

“Međutim, Crna Gora ne realizuje obaveze predviđenom dinamikom, zbog čega gubi pravo na puni iznos sredstava planiranih za taj ciklus. U dosadašnje dvije tranše, ostvarila je pravo samo na djelimičan iznos podrške”, kazao je Kašćelan.

Prva tranša se odnosila na mjere sprovedene u okviru prvog izvještajnog perioda, do 28. februara, koji je uključivao 14 planiranih koraka, od čega je po ocjeni Komisije Crna Gora ispunila samo sedam, iako je Vlada tvrdila da je u potpunosti ispunjeno deset. Preostalih sedam aktivnosti je ostalo da se ispuni u narednom periodu sa rokom od 24 mjeseca. Zbog toga je, od planiranih 29 miliona eura, Crna Gora oslobodila samo 10,2 miliona (preciznije, vrijednost ispunjenih koraka je iznosila oko 11 miliona, od čega je oduzeto 0,83 miliona na račun prethodno isplaćenog avansa).

“U drugom izvještajnom periodu, od 11 planiranih koraka Evropska komisije je utvrdila da je Crna Gora realizovala samo tri za koja je isplaćeno oko četiri miliona, od mogućih oko 22,5 miliona eura za svih 11 koraka. Dodatno su ispunjena dva koraka iz prethodnog ciklusa, čime je Crna Gora kroz drugu tranšu ukupno oslobodila 8,1 milion (i u ovoj tranši je oduzeto oko 0,5 miliona na račun prethodno isplaćenih avansnih sredstava)”, rekao je Kašćelan.

Dakle, Crna Gora je do sad povukla 18,3 miliona eura. Od ukupne sume od 19,7 miliona za kompletirane reforme oduzeto je oko 1,6 miliona iz prethodno uplaćenog avansa, što čini svega 38 odsto od ukupne vrijednosti reformskih mjera (52,1 milion eura) planiranih za ovaj period. Treba napomenuti da ova sredstva nijesu trajno izgubljena, jer se rok za sprovođenje reformi može produžiti, ali ovako spora dinamika reformi i očigledna neučinkovitost nadležnih institucija ozbiljno kompromituju kredibilitet zemlje u sprovođenju preuzetih obaveza.

“Uz postojeći zaostatak od 13 neispunjenih koraka, jer je do sada završeno samo 12 od 25 planiranih reformi, i obaveze za sprovođenje narednog, vrlo obimnog, ciklusa od 32 reforme do kraja godine, Crna Gora se suočava sa ozbiljnim rizikom da ne ispuni ključne obaveze iz ovog Instrumenta. Ukupno gledano, uključujući postojeći zaostatak i obaveze iz narednog izvještajnog perioda, do kraja godine, odnosno za svega nekoliko mjeseci, potrebno je realizovati čak 55 reformskih koraka”, naveo je Kašćelan.

CGO naglašava da su inicijative poput Plana rasta za zapadni Balkan od izuzetnog značaja za evropske integracije i ekonomski razvoj Crne Gore, te upozorava da odnos Vlade prema njima naglašava izostanak političke volje, strateške posvećenosti i institucionalne odgovornosti. Procenat od svega 38 odsto iskorišćenih sredstava jasno odražava stvarni prioritet aktuelne vlasti prema reformama - mnogo retorike, a premalo stvarnih rezultata.