Tim Šauenberg  [ DW ]

25. 10. 2025. 10:27

Da se Rusi zaglibe: močvare kao prirodna linija odbrane

Početkom marta 2022. detonirala je eksplozivna naprava sjeverno od Kijeva. Detonacija je potpuno uništila branu Kozaroviči na akumulacionom jezeru Irpin. Nizvodno su ravnice kilometrima bile poplavljene. Cijela sela su bila pod vodom, a bujica je raspršila i mine i eksplozivne naprave. Tako je nastalo močvarno područje koje je predstavljalo nepremostivu barijeru za ruske napadače. Pomoglo je u sprečavanju zauzimanja Kijeva.

Na spoljnim granicama NATO u Poljskoj i Finskoj, ovakva močvarna područja sada su sve više u centru pažnje kao podrška odbrani, zbog straha od moguće ruske invazije. Obje zemlje razmatraju ponovno potapanje isušenih močvara i bara da bi se stvorile odbrambene barijere. To bi moglo koristiti i životnoj sredini.

Žive, vlažne močvare skladište ogromne količine ugljen-dioksida. Iz suvih močvara, naprotiv, ispuštaju se velike količine gasova. Obnova zdravih močvara je zato ključna i za postizanje klimatskih ciljeva EU.

Međutim, trenutno je veliki dio evropskih močvara isušen radi poljoprivrede.

Kako močvare u Finskoj treba da ojačaju odbrambenu sposobnost

Finska vlada sada ispituje oblasti na istoku zemlje, blizu granice sa Rusijom. Riječ je o močvarama, vlažnim područjima i šumama sa mrtvim drvećem koje predstavljaju prirodne barijere.

„Obnovljene močvare mogu služiti kao prirodne prepreke koje mogu ograničiti kretanje vojne opreme i poboljšati odbrambenu sposobnost Finske“, navelo je finsko Ministarstvo za životnu sredinu u pisanom saopštenju za DW.

Ministarstvo trenutno osniva radnu grupu koja treba da procijeni konkretne planove i obim obnavljanja močvara u svrhe odbrane.

Strateške i vojne prednosti u slučaju odbrane razmatraju vojni eksperti. U radnoj grupi učestvuju i Ministarstvo odbrane i Ministarstvo poljoprivrede. Dio plana je takođe jačanje biodiverziteta, smanjenje emisije i poboljšanje kvaliteta vazduha i vode.

U cjelini gledano, močvare i tresetišta u Finskoj nisu u dobrom stanju. Obnova močvara i šuma treba da doprinese i smanjenju poplava i oticanja hranljivih materija u vode. U mirnodopska vremena, obnovljena područja mogla bi se koristiti i za rekreaciju i slobodno vrijeme, navodi Ministarstvo.

Močvare za odbranu: ideja stara vjekovima

Močvare, blato i vlažna zemljišta oduvijek su bili dio ratnih i odbrambenih strategija. Tako su, na primjer, oko 1500. godine sjevernonemački seljaci pobijedili dansku vojsku u močvari Hemingštet, koju su dobro poznavali i vješto iskoristili. Neprohodne močvare igrale su ključnu ulogu u porazu Napoleonove vojske tokom pohoda na Rusiju 1812. godine. I tokom Prvog i Drugog svjetskog rata, močvare i vlažna područja predstavljala su velike prepreke i za njemačke i za savezničke trupe.

„Ne postoji vojna oprema koja može tek tako da prođe kroz močvaru“, kaže Fraciska Taneberger, direktorka Centra za močvare u Greifsvaldu, zajedničkog projekta Univerziteta u Greifsvaldu i Fondacije Mihael Sukov.

Ona procjenjuje da bi uz ulaganje od 250 do 500 miliona eura moglo da se obnovi oko 100.000 hektara močvara i vlažnih područja širom Evrope.

Šta močvare rade za klimu

Bilo da je riječ o filtriranju i skladištenju vode u sve suvljoj i toplijoj klimi, ili o skladištenju velikih količina štetnog ugljen-dioksida: „Močvare to rade besplatno za nas, ako im to dozvolimo“, kaže Taneberger.

Kada se vlažne močvare isuše, njihov kapacitet skladištenja se gubi. Sedam procenata emisije gasova koji prouzrokuju efekat staklene bašte u Evropi potiče iz isušenih tresetišta i bivših vlažnih područja. Močvare čine samo oko tri procenta svjetske kopnene površine, ali vezuju skoro dvostruko više ugljen-dioksida nego sve svjetske šume zajedno.

Poljska inicijativa „Istočni štit“ – šume i močvare kao zaštitni zid

I Poljska želi značajno da ojača svoju istočnu granicu prema Bjelorusiji i Rusiji. Inicijativa „Istočni štit“ treba do 2028. da spriječi mogući napad kroz proširenje nadzora, infrastrukture i izgradnju fizičkih barijera.

„Priroda u blizini granice očigledan je saveznik Istočnog štita“, navelo je poljsko Ministarstvo odbrane na upit DW-a.

Dio toga je i ponovno natapanje močvara i pošumljavanje u pograničnim oblastima. Granice Poljske i Finske prema Rusiji istovremeno su i spoljne granice NATO-a, te su zato od velikog značaja za cio vojni savez.

„U ovom slučaju se ciljevi zaštite životne sredine i odbrane preklapaju“, navodi se u saopštenju ministarstva. „Građevinske mjere treba sprovesti tamo gdje se prirodne barijere pokažu kao nedovoljna prepreka.“

Njemačka uloga u NATO

Njemačka trenutno ne planira ponovno oživljavanje močvara u svrhu odbrane, navodi Ministarstvo odbrane na upit. U okviru odbrambenog plana Sjevernoatlanskog pakta Njemačka se smatra tzv. „čvorištem”, odnosno važnom tranzitnom zemljom za kretanje trupa. Međutim, močvare i vlažna područja direktno utiču na mogućnosti kretanja kako protivničkih, tako i sopstvenih jedinica, piše Ministarstvo odbrane.

Zato natapanje močvara može imati i prednosti i mane za sopstvene trupe. A trenutno, kako kažu, za Bundesver preovlađuju mane.