Tufik Softić

Zašto nije bilo odgovornih za masovno trovanje prije dvanaest godina?

Zaboravljeni slučaj masovnog trovanja građana Berana prije dvanaest godina, koji se u sudskom postupku završio oslobađajućom presudom protiv kompanije „Bemaks“ i njenog direktora Veselina Kovačevića danas mnogo jasnije nego tada govori u prilog kompletiranju slike zarobljenih državnih institucija.　

Sudski proces u Osnovnom sudu u Beranama protiv kompanije „Bemaks“ i odgovornog lica Veselina Kovačevića okončan je, naime, skoro ekpresno pravosnažnom oslobađajućom presudom.

Kompaniji „Bemaks“ i njenom direktoru Veselinu Kovačeviću na teret je bilo stavljeno krivično djelo uništenje i oštećenje javnih uređaja, odnosno oštećenje cijevi gradskog vodovoda što je izazvalo „znatan poremećaj u životu građana“ iz člana 328, stav 2 iz stava jedan KZCG.

U prvostepenoj presudi beranskog Osnovnog suda, Kovačević i „Bemaks“ kažnjeni su novčano i simbolično sa 600, odnosno 1.700 eura zbog oštećenja i uništenja javnih uređaja iz člana 328, stav 1 KZCG, ali je bjelopoljski Viši sud čak i ovakvu presudu ukinuo.

Osnovni sud je potom u ponovljenom postupku, postupajući po ukidnim razlozima, oslobodio krivice i „Bemaks“ i Veselina Kovačevića, što je Viši sud potvrdio. Krivične prijave tada su nezavisno podnijeli Centar bezbjednosti, pojedine partije, Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS), i samo dva građanina u svojstvu oštećenih. 　　　　

Osim „Bemaksa“ i tadašnjem Javnom preduzeću „Vodovod“ je na teret bilo stavljeno krivično djelo nesavjestan rad u službi, odnosno da nakon probijanja cijevi gradskog vodovoda, nije hlorisalo vodu i nije prekinulo isporuku „čime je povrijeđeno pravo građana na korišćenje higijenski ispravne vode, usljed čega je došlo do epidemije“, ali je i taj postupak završen oslobađajućom presudom.

Epidemija stomačnih bolesti u Beranama je buknula  u noći zmeđu petka i  subote, 23. i 24. avgusta 2013. godine. 　　　　

23. avgusta u Domu zdravlja bio je samo jedan pacijent sa stomačnim problemima, da bi nekoliko sati poslije ponoći u Jedinicu hithe pomoći počeli da pristižu prvi pacijetni u većem broju. 　　　　

Zatim su se, prije otvaranja ordinacija izabranih ljekara za djecu i odrasle, bukvalno formirali redovi. Tog prvog dana epidemije u Domu zdravlja je bilo ukupno 318 pacijenata, a najviše je pregledano u Dječijem dispanzeru, gdje je samo u prvoj smjeni dato oko stotinu infuzija.　　　　

Dom zdravlja i Opšta bolnica bili su kao u ratnom stanju, a konačan bilans onih koji su potražili pomoć ljekara popeo se na oko dvije hiljade, dok se pretpostavljalo da se još dva puta toliko građana liječilo samostalno. 　　　　U prilog činjenici da je uzročnik epidemije bila voda, govori i podatak da su obolijevanja zabilježena samo na području koje se napajalo vodom sa gradskog vodovoda.　　　　

Na konferenciji za novinare koja je tih dana održana u Beranama i tadašnji direktor Instituta za javno zdravlje Boban Mugoša bio je nedvosmislen kada je rekao da je u pitanju infekcija hidričnog porijekla, i da je uzrok neispravna voda iz gradskog vodovoda, u kojoj su pronađene takozvane koliforne, odnosno fekalne bakterije, kao što su ešerihija koli i mnoštvo virusa.　　　　

Kasnije se ispostavilo da nalaza crnogorskog Instituta za javno zdravlje i decidne izjave njegovih čelnika o uzrocima epidemije u sudskim spisima nema, već samo nalaz Hrvatskog zavoda za javno zdravlje kome su poslati uzorci vode uzeti dva dana nakon trovanja. 

Danas više nije, ali je tada bilo čudno da je tako lako i brzo zaboravljeno i da je kompanija „Bemaks“ gradeći put Berane – Kolašin jedanaest puta u krševitom prevoju Zdravac eksplozivom probušila cijevi gradskog vodovoda, što se poklopilo sa izbijanjem epidemije, kao i da javnost o tome nije bila na vrijeme obaviještena. 　　　　Zaboravljeno je da je stanje u gradu tih dana bilo toliko alarmantno, da je održana i hitna sjednica lokalnog parlamenta na kojoj je traženo uvođenje vanrednog stanja. 　　　　

O izostanku elementarne građanske hrabrosti u to vrijeme govori podatak da niko od građana Berana nije podnio tužbeni zahtjev za nadoknadu štete po jednostavnom obrascu koji je MANS tada besplatno dijelio na ulicama. 　　　　

Prema onome kako stvari danas stoje, epidemija stomačnih oboljenja u Beranama se nije ni dogodila, niti je bilo ko bio kriv, a takav epilog je bio moguć samo u pravno neuređenim državama. 　　　　

Da je drugačije, neko je morao materijalno da obešteti sve koji su bili pogođeni trovanjem, ili makar one koji su zatražili medicinsku pomoć i na taj način imali dokaz da su bili otrovani. 

To je, naravno, morao biti „Bemaks“, ali se osim dva građanina koja su individualno podnijela krivične prijave, tada niko nije usudio da pomene tu kompaniju, koja je, kako se danas ispostavlja, bila država u državi, i jednostavno je abolirana bilo kave odgovornosti za masovno trovanje.