Saša Bojić  [ DW ]

05. 08. 2025. 12:16

Sivi vukovi – tolerisani u Njemačkoj

Sivi vukovi su nastali tokom 60-ih godina, kao paravojno krilo Partije nacionalnog pokreta MHP, stranke turskih desničarskih nacionalista. Grupu je osnovao Alparslan Turkeš, jedan od vođa vojnog udara od 27. Maja 1960. godine.

Tada je na vlasti – počevši od izbora 1950. – bila Demokratska partija pod vođstvom premijera Adnana Menderesa. Menderes je s vremenom postajao autoritaran, što je vojni establišment, vjeran kemalističkim principima sekularizma i modernizacije, vidio kao pretnju ustavnom poretku. U krvavom vojnom puču, vlada je zbačena, a Menderes je sa nekoliko drugih visokih državnih funkcionera osuđen na smrt.

Alparslan Turkeš je bio jedan od vođa vojnog udara nakon kojeg je formirana nova ustavotvorna skupština i donijet nov ustav 1961. Za vrijeme puča i posle njega bio je portparol armije, ali i pripadnik tvrde nacionalističke struje koja nije željela brz povratak civilnoj vlasti.

Tako je unutar vojske nastao sukob između umjerene i tvrde frakcije; umjerena je odnijela prevagu i već u oktobru 1960. Turkeš i njegova frakcija su prisilno poslati u diplomatsku službu u Indiju, što je de facto značilo izgnanstvo.

Fuzija sa MHP

Godine 1963, nakon isteka diplomatskog mandata, vratio se u Tursku. Napustio je vojsku i priključio se desničarskom političkom pokretu koji je predvodila Republikanska seljačka narodna partija (CKMP). Dvije godine kasnije, 1965, preuzeo je vođstvo u partiji i tokom narednih godina je preimenovao u Partiju nacionalnog pokreta (MHP).

U njoj je formirano omladinsko krilo koje je dobilo naziv: Sivi vukovi.

Tokom 70-ih godina, Sivi vukovi postaju neka vrsta paravojne formacije MHP. Promovisali su stavove protiv manjina poput Kurda, Jermena ili Grka i posebno protiv komunizma i ljevice.

Bila je to decenija obilježena njihovim nasiljem i političkim ubistvima – smatra se da su bili umiješani u više stotina ili čak hiljada ubistava. Između ljevičarskih i desničarskih grupa, na univerzitetima, u fabrikama i na ulicama, vodila se neka vrsta rata niskog intenziteta.

Policija i sudstvo nisu mogli da se izbore sa haosom i 12. septembra 1980. Vojska na čelu s generalom Kenanom Evrenom u novom državnom udaru preuzima vlast.

Dio aktuelnog političkog establišmenta

Puč je izveden u jednoj noći, bez otpora – zahvaljujući povjerenju koje je vojska uživala u narodu kao „čuvar Ataturkovih principa“. Ustav je suspendovan, parlament raspušten, političke partije zabranjene.

Stvoreno je dugoročno represivno društvo i otvoren put za autoritarnu vlast, poput one koju danas personifikuje predsjednik Redžep Tajip Erdogan.

Sivi vukovi i stranka MHP su tada bili zabranjeni, ali su tokom normalizacije političkog života 90-ih godina ponovo postali politički aktivni.

Nakon neuspjelog puča iz 2016, Erdogan i njegova AKP su tražili saveznike za konsolidaciju vlasti i ušli u savez sa MHP – i time indirektno i sa Sivim vukovima.

Oni postaju saveznici režima a njihova nacionalistička i antikurdska retorika se sve više integriše u zvaničnu politiku. Država ih ne dira, i pored optužbi o njihovim paravojnim akcijama i za nasilje nad disidentima u Njemačkoj, Francuskoj i Austriji.

U EU zabranjeni – samo u Francuskoj

U maju 2021, Evropski parlament je pozvao članice EU da stave Sive vukove na listu terorističkih organizacija i zabrane njihov rad, što je dosad učinila samo Francuska.

U Austriji je zabranjeno javno pokazivanje njihovog pozdrava i drugih simbola. Pozdrav ili gest Sivih vukova je kad se kažiprst i mali prst usprave kao uši vuka, a preostala tri prsta budu spojena u „njušku“.

U drugim zemljama EU nisu zabranjeni, pa tako ni u Njemačkoj, gdje se, doduše, zvanično nalaze pod prismotrom Službe za zaštitu ustavnog poretka.

U Njemačkoj živi više od tri miliona ljudi turskog porekla, a dio turske dijaspore je na različite načine povezan sa Sivim vukovima.

Najvažnija od njih je ADUTDF (Federacija demokratskih idealističkih turskih udruženja u Evropi), koja funkcioniše kao krovna organizacija za mrežu turskih nacionalističkih grupacija i džamija, koje često djeluju pod vidom vjerskih i kulturnih aktivnosti.

Ima oko 7.000 članova koji djeluju u više od 200 lokalnih udruženja. Još oko 6.000 pripadnika je učlanjeno u druga, manja, udruženja širom Njemačke.

Njemačke dileme

Jedan od najopasnijih aspekata njihovog djelovanja je indoktrinacija djece – na primjer, one koja pohađaju nastavu na turskom jeziku. U prostorijama za nastavu često se može vidjeti slika Alparslana Turkeša, ali i čuti njegova rečenica: „Ubijte svakog ko izda našu stvar. Ako to jednog dana učinim ja – ubijte mene.“

Isto kao što se može čuti govor mržnje prema Kurdima, Jermenima, Grcima ili Jevrejima. A ni zastrašivanje neistomišljenika u dijaspori nije rijetkost.

Pozdrav Sivih vukova često koriste političari iz Turske, uključujući i predsjednika Erdogana – zato je za ogroman broj njemačkih Turaka on nešto normalno.

Mnogi, poput političara njemačkih Zelenih Džema Ozdemira, smatraju da njemačke vlasti gledaju kroz prste ovim ultranacionalistima zbog toga što je Njemačkoj potrebna saradnja sa Turskom na planu izbjegličke i spoljne politike.

Ministar unutrašnjih poslova savezne pokrajine Severne Rajne Vestfalije Herbert Rojl je jednom rekao: „Kada budemo imali šansu da ih zabranimo, mi ćemo ih zabraniti.“

Ali veliko je pitanje kako bi u tom slučaju izgledao otpor velikog njemačkih Turaka i kakve bi mjere preduzela turska država. Zato situacija sa Sivim vukovima ostaje napeta i potencijalno opasna.