B.B. [ Beta ]

Jovica Stanišić iz Haga prebačen u Njemačku na izdržavanje kazne za zločine u Hrvatskoj i BiH

Bivši načelnik Službe državne bezbjednosti (SDB) Srbije Jovica Stanišić prebačen je iz pritvora Haškog tribunala u zatvor u Njemačkoj, gdje će izdržavati ostatak zatvorske kazne od 15 godina na koju je osuđen zbog ratnih zločina u Hrvatskoj i BiH, 1992–95, saopštio je danas sud u Hagu.

Pravosnažnu presudu i kazne od po 15 godina zatvora Stanišiću i saoptuženom, nekadašnjem prvom operativcu SDB Srbije Franku Simatoviću-Frenkiju, haški sud je izrekao 31. maja 2023.

Zbog lošeg zdravstvenog stanja, Simatovića je sud pustio na uslovnu slobodu krajem avgusta iste godine.

Proces Stanišiću i Simatoviću, uključujući prvo i ponovljeno suđenje, trajao je pune dvije decenije i bio je najduži u istoriji Tribunala.

Stanišićeva odbrana protivila se, prema današnjem dokumentu, da on bude premješten iz sudskog pritvora u Ševeningenu, zbog hronične bolesti organa za varenje (paučitis) od koje godinama pati.

Branioci su naglasili da je „veoma nepoželjno“ da Stanišić zbog složenog zdravstvenog stanja „bude premješten u drugi region“.

Iz danas objavljene odluke predsjednice suda Grasijele Gati Santane (Graciela Gatti), međutim, proizilazi da Stanišić nije mogao da kaznu nastavi da izdržava u haškom pritvoru, zato što sud nema sporazum o izdržavanju kazne sa Holandijom.

Sudija Santana je, prije nego što je donijela odluku o upućivanju Stanišića u Njemačku, konsultovala i ljekare koji ga liječe, kao i nezavisne specijaliste.

Stanišića i Simatovića je apelaciono vijeće haškog suda u maju 2023. proglasilo krivim za ratne zločine, kao učesnike udruženom zločinačkom poduhvatu progona Muslimana i Hrvata iz BiH i Hrvatske, 1992–95.

Sud je tada za po tri godine povećao prvostepene kazne od 12 godina zatvora koje je Stanišiću (75) i Simatoviću (75) izrekao u junu 2021. zbog pomaganja i podržavanja zločina Crvenih beretki u Bosanskom Šamcu 1992.

Apelaciono vijeće suda djelimično je usvojilo žalbu tužilaštva i poništilo glavne nalaze iz prvostepene presude.

Žalbeno vijeće je Stanišića i Simatovića, kao protagoniste zločinačkog udruženja, proglasilo krivim za zločine Crvenih beretki, Srpske dobrovoljačke garde Željka Ražnatovića Arkana i Škorpiona u Bijeljini, Zvorniku, Bosanskom Šamcu, Sanskom Mostu, Trnovu i Dalju.

Prema pravosnažnoj presudi, Stanišić i Simatović su za te zločine odgovorni kao učesnici u udruženom zločinačkom poduhvatu čiji je cilj bilo trajno i nasilno uklanjanje nesrpskog stanovništva iz dijelova BiH i Hrvatske.

Stanišić i Simatović, prvi su bivši zvaničnici Srbije pravosnažno osuđeni za zločine nad Muslimanima i Hrvatima pred međunarodnim sudom.

Prema optužnici protiv Stanišića i Simatovića, na čelu tog zločinačkog udruženja bio je tadašnji predsjednik Srbije Slobodan Milošević, a glavni učesnici su bili srpski lideri iz BiH i Hrvatske.

Apelaciono vijeće proglasilo je Stanišića i Simatovića krivim po pet tačaka optužnice za krivična djela progona, ubistva, deportacije i prisilnog premještanja Muslimana i Hrvata iz navedenih opština.

Prvostepenu presudu za pomaganje i podržavanje zločina u Bosanskom Šamcu, žalbeno vijeće je ukinulo.

Žalbeno vijeće je, takođe, poništilo nalaz iz prvostepene presude da Stanišić i Simatović nijesu bili učesnici u udruženom zločinačkom poduhvatu i da nijesu dijelili zločinačku namjeru ostalih učesnika, iako su za to udruženje znali.

Zaključak da su Stanišić i Simatović bili učesnici u udruženom zločinačkom poduhvatu, žalbeno vijeće je izvelo iz nalaza da je SDB Srbije s njima na čelu, u septembru 1995, finansirala Srpsku dobrovoljačku gardu (SDG) Željka Ražnatovića Arkana kada je ta formacija u Sanskom Mostu počinila zločine nad tamošnjim Muslimanima, uključujući i ubistvo 75 osoba.

„Stanišić i Simatović bili su odgovorni za te isplate u vrijeme ubistva i time su značajno doprinijeli udruženom zločinačkom poduhvatu“, rekla je, saopštavajući presudu, predsjedavajuća žalbenog vijeća sudija Gati Santana.

Na osnovu tog nalaza, žalbeno vijeće je utvrdilo da su Stanišić i Simatović bar od vremena obuke Crvenih beretki u logoru Pajzoš, krajem 1991, i zauzimanja Bosanskog Šamca, s proljeća 1992, do zločina Ražnatovićeve formacije u Sanskom Mostu, u jesen 1995, „imali zločinačku namjeru da ostvare udruženi zločinački poduhvat uklanjanja većine Muslimana i Hrvata iz dijelova BiH i Hrvatske“.

Stanišića i Simatovića, žalbeno vijeće je stoga proglasilo krivim za krivična djela „glavnih počinilaca“ među članovima udruženog zločinačkog poduhvata poput Ražnatovića ili Škorpiona.

Na osnovu tog nalaza, Stanišić i Simatović osuđeni su i za ubistvo šestorice muslimanskih mladića iz Srebrenice koje su u julu 1995. kod Trnova počinili Škorpioni.

Snimak tog zločina, koji su zabilježili sami počinioci, prikazan je kao dokaz na suđenju Stanišiću i Simatoviću i na drugim procesima pred Haškim tribunalom.

Stanišić i Simatović osuđeni su i za ubistva nesrba u Zvorniku, Bosanskom Šamcu i Sanskom Mostu, kao i za ubistvo Marije Senaši u okolini Dalja 1992.

Proglašeni su krivim i za progon, deportaciju i prisilno premještanje u Bijeljini, Bosanskom Šamcu i Sanskom Mostu, 1992–95.

Ta krivična djela okvalifikovana su kao zločini protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja.

U izdržani dio kazne, sud je u maju 2023. Stanišiću priznao 2.643 dana, a Simatoviću 3.048 dana.

Proces Stanišiću i Simatoviću – uključujući prvo i ponovljeno suđenje – najduži je u istoriji suda u Hagu i trajao je 20 godina.

Stanišića i Simatovića uhapsile su vlasti Srbije tokom operacije Sablja poslije ubistva premijera Zorana Đinđića 2003. godine. Stanišić je bio prebačen u Hag 11. juna, a Simatović 30. maja te godine.

U prvom pojavljivanju pred sudijom, obojica su izjavila da nijesu krivi.

Prvo suđenje je počelo, poslije jednog neuspješnog pokušaja, u junu 2009.

U maju 2013, Haški tribunal je prvostepenom presudom Stanišića i Simatovića oslobodio krivice za zločine u Hrvatskoj i BiH, 1991–95, za koje su bili optuženi.

Tužioci su uložili žalbu, a apelaciono vijeće Tribunala je u decembru 2015. poništilo prvostepenu presudu i naložilo novo suđenje koje je počelo u junu 2017, a završilo se novom prvostepenom presudom 30. juna prošle godine.

Stanišić je cijelo ponovljeno suđenje proveo na privremenoj slobodi u Beogradu zbog bolesti.

Kako su ranije utvrdili ljekari u Hagu i u Beogradu, Stanišić godinama pati od hronične bolesti organa za varenje (paučitis) i teške depresije.

Stanišić i Simatović su, odlukom suda, i tokom prvog procesa više puta bili privremeno puštani iz pritvora.