M.V.

istraživanja

Crna Gora u evropskom vrhu po broju oružja u rukama civila

Vijeće za nacionalnu bezbjednost Crne Gore donijelo je odluku povodom tragedije na Cetinju da Vlada u narednih 60 dana pripremi nacrt izmjena Zakona o oružju, kao i da u narednih 15 dana krene kampanja "Poštuj život - vrati oružje" s ciljem dobrovoljne predaje oružja. Ako je suditi po ranijim, ali i dalje vrlo aktuelnim izvještajima, Crna Gora je u samom vrhu u Evropi po broju komada vatrenog oružja u posjedu civilnog stanovništva. Istraživanje o malokalibarskom oružju u Ženevi pokazuje da je tokom 2017. godine Crna Gora sa 39,1 komadom oružja na 100 stanovnika, uz Srbiju, zauzela prvo mjesto u Evropi po broju komada vatrenog oružja u posjedu civilnog stanovništva.

Da je ovo alarmantan problem, ukazala je u svojoj analizi Globalna inicijativa za transnacionalni organizovani kriminal (GI-TOC).

Šverc oružja s Balkana zabrinjava još od devedesetih godina prošlog vijeka i, očigledno, problem nije prevaziđen, upozorili su 2020. godine. 

"Milioni komada lakog naoružanja kruže Zapadnim Balkanom što je velika prijetnja po evropsku bezbjednost“, rekao je raniji francuski ministar inostranih poslova Žan Iv le Drijan tokom zajedničkog obraćanja novinarima s tadašnjim njemačkim kolegom, Haikom Masom, decembra 2018. godine.

Policija u Švedskoj, zabrinuta zbog rastućeg nasilja između bandi, zabilježila je značajan porast upotrebe pištolja, revolvera, automatskog oružja, pa čak i granata prokrijumčarenih sa Zapadnog Balkana.

"I aktuelni rat između crnogorskih klanova karakteriše nasilje sa upotrebom raznog naoružanja, uključujući automatsko oružje i plastični eksploziv. Koliko je ozbiljna isporuka nelegalnog oružja na Zapadnom Balkanu? I koji su rizici po region i šire? Jugoistočna Evropa je preplavljena oružjem zaostalim iz ratova u Jugoslaviji, uključujući i i oružje uvezeno tokom devedesetih godina, kao i oružje koje je ostavila iza sebe JNA, a i oružje korišćeno na Kosovu 1999. godine, odnosno u Sjevernoj Makedoniji 2001. godine", naveli su iz GI-TOC.

Oružje je takođe pljačkano iz magacina tokom građanskih nemira u Albaniji 1997. godine.

"Prema konzervativnim procjenama UN-a i Europola, kao i regionalnih eksperata, u šest zemalja Zapadnog Balkana i Hrvatskoj postoji više od tri miliona komada nelegalnog oružja. To je u prosjeku 30 komada (legalnog i ilegalnog oružja) na 100 stanovnika. Istraživanje o malokalibarskom oružju u Ženevi pokazuje da su tokom 2017. godine Crna Gora i Srbija, svaka sa 39,1 komadom oružja na 100 stanovnika, zauzele treće mjesto u svijetu i prvo u Evropi po broju komada vatrenog oružja u posjedu civilnog stanovništva. Ostale zemlje Zapadnog Balkana takođe su visoko na listi - Bosna i Hercegovina zauzima peto mjesto u Evropi i deveto u svijetu (31,2 komada na 100 stanovnika), Sjeverna Makedonija je sedma u Evropi i 13. u svijetu sa 29,8 na 100 stanovnika. Kosovo se nalazi na 11. mjestu u Evropi sa 23,9 na 100 stanovnika i na 16. mjestu u svijetu. Skoro sve vrste malokalibarskog oružja i vojnog naoružanja mogu se nabaviti na Zapadnom Balkanu i Hrvatskoj, pa čak i protivtenkovsko oružje, eksplozivi, minobacači, ručni raketni bacači i laki protivavionski topovi", ukazali su iz GI-TOC. 

Najavljene izmjene zakona u Crnoj Gori, kako su ranije pojasnili iz Vlade, obuhvataju podizanje starosne granice za podnošenje zahtjeva za oružje, smanjenje perioda važenja oružanih listova, proširenje opsega krivičnih i prekršajnih djela za posjedovanje oružja, reviziju bezbjednosnih i psiholoških provjera vlasnika oružja do 1. januara 2026. godine, te propisivanje bližih uslova za izdavanje uvjerenja za držanje i nošenje oružja i centralizacija postupka za rješavanje zahtjeva za držanje i nošenje oružja.Ministarstvo pravde će uz to izmijeniti Krivični zakonik u dijelu drastičnog povećanja dužine kazni za nedozvoljeno držanje i nošenje oružja i eksplozivnih sredstava.

Podsjetimo, Cetinjanin Aco Martinović (45) koji je u tom gradu ubio 12 osoba, a ranio četiri, još 2005. godine je uslovno osuđen zbog nasilničkog ponašanje. Policija je ranije kod njega primijetila antisocijalno ponašanje uz zahtjev za psihijatrijski pregled. Martinoviću je tada propisana terapija u Domu zdravlja, ali nije upućen u specijalnizovanu zdravstvenu ustanovu.

Govoreći o profilu masovnog ubice, vršilac dužnosti direktora Uprave policije (UP) Lazar Šćepanović kazao je ranije da je Aco Martinović rođen 1979. godine u Cetinju. Bavio se popravkom, odnosno lakiranjem automobila. Bio je neoženjen, bez djece, i živio je sam.

Šćepanović je kazao i da se ubica, prema zvaničnim podacima Uprave policije, nije vodio kao operativno interesantno lice.

Tokom 2022. godine, službenici Uprave policije su raspolagali operativnim saznanjima da Martinović, posjeduje u ilegalnom posjedu vatrenog oružje.

Policija je, kako kaže Šćepanović, pretresla Martinovićevu porodičnu kuću, 28. novembra 2022. godine, i pronašli su dvije vazduše puške, 43 komada metaka različitog kalibra, jednu veću improvizovanu ekpslozivnu napravu velike razorne moći i set za čišćenje vatrenog oružja.

"Za ovo krivično djelo ubica je osuđen prvostepeno na kaznu zatvora u trajanju od tri mjeseca, koja presuda nije postala pravosnažna", kazao je, između ostalog, Šćepanović.

Policija je tada, kako kaže, prepoznala antisocijalno ponašanje ovog lica, nakon pretresa i obavljenog razgovora, te su stoga inicirali prema Domu zdravlju Cetinje zahtjev za vršenje psihijatrijskog pregleda, shodno Zakonu o zaštiti i ostvarenju prava mentalno oboljelih

"Ovo lice je sprovedeno Ministarstvu zdravlja, odmah nakon pretresa, gdje je, prema dobijenim infomacijama, licu propisana terapija u Domu zdravlja i tom prilikom nije upućeno u specijalnizovanu zdravstvenu ustanovu“ naveo je šef crnogorske policije.