M.M.Lj.

Međunarodni dan podrške žrtvama torture: Jedan slučaj može poljuljati povjerenje javnosti

Iako se broj prijava slučajeva torture počinjenih od strane predstavnika organa javne vlasti u Crnoj Gori smanjuje, dovoljan je i jedan predmet da poljulja povjerenje javnosti u odlučnost i iskrenost borbe nadležnih protive ove pojave, saopšteno je iz kancelarije Zaštitnika ljudskih prava Siniše Bjekovića. Povodom današnjeg obilježavanja Međunarodnog dana podrške žrtvama torture, podsjećaju da je neophodo efikasno istražiti sve navode o mučenju, surovom neljudskom ili ponižavajućem postupanu i kažnjavanju i sankcionisati počinioce, jer su zaštita dostojanstva i integriteta temeljna prava koje država mora da zaštiti svim građanima.

Jedan od ključnih preduslova uspješnosti borbe protiv ove pojave jeste upravo spremnost nadležnih državnih organa da dosljedno utvrde odgovornost svojih predstavnika i iskorijene negativnu solidarnost među službenicima.

"S tim u vezi, Zaštitnik je i u posljednjem godišnjem izvještaju o radu ukazao na neprihvatljivost prakse da se službene zabilješke sačinjavaju suprotno stvarnom događaju koji su zabilježile kamere, u namjeri da se nezakonito postupanje službenika abolira od odgovornosti. U kontinuitetu ukazujemo da se na taj način direktno podriva obaveza policijskog službenika da istinito i objektivno navede sve relevantne činjenice i okolnosti vezane za preduzimanje neke službene mjere ili radnje, tako i obaveza državnog organa da u skladu sa zahtjevima člana 3 Evropske konvencije djelotvorno istraži uvjerljive navode o zlostavljanju. Ovo drugo iz razloga što bi u takvim okolnostima gotovo svi napori u dokazivanju policijskog zlostavljanja bili uzaludni bez postojanja video zapisa samog događaja", navodi se u saopštenju.

Ovim povodom podsjećaju na ranije date preporuke da se radnje prikupljanja obavještenja u vezi rasvjetljavanja krivičnih djela ili prekršaja u službenim prostorijama snimaju uređajima za audio-vizuelno snimanje, prije svega u cilju preventivnog djelovanja na zaštiti bezbjednosti lica i imovine prilikom vršenja policijskih poslova, kontrole primjene policijskih ovlašćenja, kao i zaštite policijskih službenika od neopravdanog okrivljivanja, shodno čl. 44 st. 1 Zakona o unutrašnjim poslovima i dobro ustanovljenom standardu Evropskog komiteta za sprječavanje mučenja i nečovječnih ili ponižavajućih kazni ili postupaka.

"Osim nezakonite primjene fizičke sile i sredstava prinude, Zaštitnik, kao Nacionalni mehanizam za prevenciju torture, u kontinuitetu ukazuje i da nehigijensko okruženje, nedovoljno prirodne svjetlosti, neprijatni mirisi, vlaga, nedostatak tekuće vode u prostorijama, jesu takođe neki od nedostataka koji mogu predstavljati kršenje člana 3 Konvencije o ljudskim pravima (koji se tiče zabrane mučenja i nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja.) S tim u vezi u više navrata date su preporuke za unaprjeđenje stanja u određenim odjeljenjima bezbjednosti, paviljonima UIKS-a, kao i psihijatrijskim odjeljenjima. Skrećemo pažnju i da su generalno posmatrano, među licima lišenim slobode i dalje najugroženiji oni koji su lišeni slobode u psihijatrijskim ustanovama i ustanovama socijalne zaštite rezidencijalnog tipa, a što se odnosi i na oblast zaštite od nehumanog postupanja i torture", kazali su iz kancelarije.

I ovom prilikom ukazujju na važnost postupanja po preporukama Zaštitnika, jer se ponavlja praksa da na neke sistemske stvari država bude upozorena i od relevantnih međunarodnih adresa, a koje su se pravovremenim postupanjem mogle preduprijediti i unaprijediti.

"Zaštitnik je u 2024. godini, u okviru Sektora - Zaštita od zlostavljanja, bezbjednost i Nacionalni mehanizam za prevenciju torture (NPM) formirao 239 predmeta, od kojih je najviše pritužbi bilo na rad UIKS-a (122). Od tog broja sedam (7) pritužbi odnosilo se na zabranu mučenja i surovog neljudskog ili ponižavajućeg postupanja i kažnjavanja (u tri premeta utvrđena povreda, u jednom nije, dok su u tri podnosioci povukli pritužbe). Od 45 pritužbi na rad Uprave policije, četiri (4) su se onosile na zabranu mučenja i surovog neljudskog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja, od čega je u dva (2) predmeta utvrđena povreda prava", navodi se u reagovanju.

Na kraju, podsjećaju da sve institucije sistema moraju pokazati nultu toleranciju prema svakom obliku zlostavljanja, te da mučenje nikada i ni pod kojim uslovima nije opravdano.

" Povećanje transparentnosti rada ustanova zatvorenog tipa, stalna edukacija kadra, stvaranje uslova za bezbjedno prijavljivanje torture, i podrška radu NPM-a, doprinijeće unapređenju stanja u ovoj oblasti."

Međunarodni dan podrške žrtvama obilježava se 26. juna. Na ovaj dan 1945. donijeta je povelja UN, prvi dokument ove organizacije, koji obavezuje zemlje članice da brinu o ljudskim pravima i promovišu ih. Konvencija UN protiv mučenja i drugog okrutnog, neljudskog i ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja stupila je na snagu na taj dan 1987. godine. Ovaj dokument smatra se jednim od najvažnijih instrumenata u borbi protiv torture.