Nenad Krajcer  [ DW ]

08. 10. 2024. 15:21

Jevrejski život jugoistočne Evrope se predstavlja u Berlinu

Prilikom otvaranja konferencije pod nazivom „Svijet je u nama – jevrejski život između Zagreba, Sarajeva i Beograda“, Tomas Kriger, predsjednik njemačke Savezne centrale za političko obrazovanje primjetio je da je ovo prva manifestacija s ovom tematikom u Njemačkoj. „Radi se o jednoj slabo poznatoj tema", zaključio je Kriger.

Dva dana puna informacija

Iako je od napada Hamasa na Izrael prije tačno godinu dana i rata u Gazikoji je uslijedio, jevrejski život ponovo u centru pažnje, u Njemačkoj se van specijalizovanih akademskih krugova malo ili gotovo ništa ne zna o Jevrejima koji žive na prostoru bivše Jugoslavije. Zato bi ovaj skup, koji se održava 7. i 8. oktobra u Akademiji jevrejskog muzeja u Berlinu, trebalo da popuni tu prazninu kroz tribine, razgovore, radionice i koncerte.

Kako objašnjava autorka koncepta skupa, Katarina Berg iz Njemačkog ureda za političku obrazovanje, događaj je nastao iz potrebe da se njemačkoj publici približi nepoznata istorijajugoistočne Evrope. Istorija jevrejskog života na prostoru koji se nekad zvao Jugoslavija posebno je nepoznata. Državni ured za političko informisanje, kako kaže Berg, od svog osnivanja se zalaže za edukaciju o jevrejskom životu, pa se i ova manifestacija dobro uklapa u taj koncept.

Tokom manifestacije će, prema riječima Berg, biti riječi o jevrejskoj istoriji na prostoru jugoistočne Evrope, a biće predstavljen i koncept obnove tzv. Jugoslovenskog paviljona u memorijalnom centru Aušvic, o čemu je DW već pisao.

Da li su Jevreji na jugoistoku Evrope sigurniji?

Međutim, pitanje bezbjednosti Jevreja, koji su širom svijeta postali češće mete napada nakon izbijanja sukoba na Bliskom istoku, nije moglo da se izbjegne tokom prve večeri skupa u Akademiji jevrejskog muzeja.

Učesnik panela „Jevrejski život u postjugoslovenskom prostoru“, kojim je otvoren dvodnevni skup, Marlon Amojal, rukovodilac programa za Bosnu i Hercegovinu, Crnu Goru, Hrvatsku i Srbiju na javnom servisu Dojče Vele, ukazao je na to da je bezbjednosna situacija Jevreja na jugoistoku Evrope drugačija od one u Njemačkoj, koja već neko vrijeme, a posebno poslednjih godinu dana, zahtjeva više pažnje.

„U Sarajevu sam vidio da jevrejske objekte ne čuva policija stalno, kao što je to slučaj u Njemačkoj“, rekao je Amojal.

Iako su u Sarajevu, posle napada Hamasa na Izrael i rata u Gazi, održani brojni propalestinski protesti, učesnik rasprave i poznati predstavnik jevrejske zajednice Bosne i Hercegovine, Jakov Finci, kaže da se bezbjednosna situacija za jevrejsku zajednicu u njegovom gradu nije promijenila. „Sva ova stoljeća smo preživjeli zahvaljujući dobrim odnosima sa susjedima“, zaključio je Finci.

Mješani antisemitizam

Književnica, glumica i rediteljka Adriana Altaras, rođena Zagrepčanka koja od šezdesetih godina živi u Njemačkoj, vjeruje da bi razlog zbog kojeg Jevreji na Balkanu žive sigurnije nego u Njemačkoj mogao biti suživot muslimana i Jevreja u Sarajevu, koji ima dugu tradiciju i drugačiju pozadinu od ostatka Evrope, a posebno Njemačke.

„U Berlinu imamo mnogo useljenika iz muslimanskih zemalja, što stvara pravi melting pot. Ali tu imamo i mešavinu levog, desnog i muslimanskog antisemitizma“, kaže Altaras, odgovarajući na pitanje zašto je postalo opasno hodati Berlinom sa Davidovom zvezdom oko vrata.

Altaras, koja ne podržava ponašanje izraelskih vlasti u poslednjih godinu dana, kaže da trenutno u Njemačkoj imamo „mješavinu antisemitizma i opravdane kritike Izraela“. Nasilni neredi s antisemitskim parolama, koji su se iste večeri održavali nekoliko kilometara dalje u četvrtima Kreuzberg i Neukölln, potvrđuju njene riječi.

Usamljena jevrejska zajednica?

Martina Bitunjac, zaposlena u Centru za jevrejske studije „Moses Mendelson“ u Potsdamu i jedna od kustoskinja skupa, ukazuje na to da opasnost za jevrejski život u Njemačkoj ne dolazi samo od jačanja antisemitizma unutar muslimanskih zajednica, već i od porasta popularnosti krajnje desničarskih partija, poput Alternative za Njemačku (AfD). „Posebno nakon uspjeha AfD-a u Brandenburgu, u zajednici se sve češće govori o iseljavanju iz Njemačke“, kaže Bitunjac.

Istoričar Ivo Goldštajn, koji će u utorak govoriti na jednom od panela o istoriji jevrejstva na području jugoistočne Evrope, zaključuje da se odnos jevrejske zajednice prema ostatku društva drastično promijenio.

„Dogodila se jedna veoma ružna situacija, a to je da je jevrejska zajednica odjednom ostala potpuno sama. Jer tradicionalni prijatelji jevrejske zajednice, koji su i nakon Drugog svetskog rata i nakon ratova devedesetih zauzimali levo-liberalne i antifašističke pozicije, sada su se u izraelsko-palestinskom sukobu potpuno opredjelili za jednu stranu, što je najmanje rečeno čudno“, zaključio je Goldštajn.

Skup „Svijet u nama – jevrejski život između Zagreba, Sarajeva i Beograda“ završen je koncertom projekta „La Convivencia“ harmonikašice Merime Ključo i operske pjevačice Jelene Milušić, sa muzikom inspirisanom tradicijom Jevreja jugoistočne Evrope. Paralelno se održava i izložba o zagrebačkoj glumici Lei Dojč, koja je ubijena u Aušvicu.