Katrin Šajer  [ DW ]

30. 12. 2025. 07:07

Alaviti u Siriji: Od strahovlade do života u strahu

Hiljade ljudi izašlo je poslednjih dana na ulice u znak protesta protiv napada na jedno svetilište u Alepu, drugom po veličini gradu u Siriji. Ono je važno za alavitsku vjersku manjinu, grupu kojoj pripada i svrgnuti sirijski diktator Bašar el Asad.

Protesti su počeli nakon što je na internetu počeo da kruži snimak na kojem se vidi napad na alavitsko svetilište. Snimak je međutim problematičan i očigledno nije aktuelan, ali demonstranti traže da oni koji su oštetili svetilište moraju za to da odgovaraju. Takođe zahtijevaju da nove vlasti u Siriji dieluju bez predrasuda prema Alavitima.

„Ne paljenju svetih miesta i vierskoj diskriminaciji. Ne sektaštvu. Da, slobodnoj Siriji“. To su bili neki od natpisa na transparentima tokom demonstracija, preniela je Al Džazira.

Syrian forces burned down the Mausoleum of al-Khasibi in Aleppo. This is a game changer for the Alawites, who already have been shaken by the growing number of revenge killings.

Khasibi is the most important Alawite Shaykh, who had close ties to eleventh Imam Hasan al-Askari.… pic.twitter.com/ogGsEliCp5

— Joshua Landis (@joshua_landis) December 25, 2024

Napad na alavitsko svetilište samo je još jedan od aspekata teškog puta koji je danas pred Sirijom, zemljom u tranziciji.

Tamošnji pripadnici alavitske manjine strahuju da će biti kažnjeni ili proganjani zbog dugogodišnjih veza njihove zajednice s porodicom Asad, koja je brutalno vladala Sirijom 54 godine.

Za alavitsku manjinu često se kaže da je imala koristi od vladavine porodice Asad. Ali i tu vezu su skupo platili.

Ko su sirijski Alaviti?

Prociene sugerišu da su Alaviti, prije nego što je 2011. počeo građanski rat, činili negde između deset i trinaest odsto ukupne populacije Sirije.

Kad se o njima govori, najčešće se navodi da je to vjerska sekta i da su otpadnici od šiitskog islama. Ali, pozadina daleko je složenija.

Alavi islam pojavio se u devetom vjeku u sjeveroistočnoj Siriji i prema stručnjacima za religije to je u to vrijeme bila bogata mješavina različitih sistema vjerovanja. Sekta je poznata kao tajnovita, ali oni koji su uspjeli da je proučavaju kažu da Alaviti na drugačiji način interpretiraju nekoliko stubova islama, one koje ortodoksni muslimani smatraju temeljnim.

U to spada redovno pozivanje na javnu molitvu i fizičko hodočašće u Meku. Alaviti više vole da se mole privatno i kod kuće, vjeruju da hodočašće može da bude i simbolično, ne misle da je potrebno da žene nose marame, koriste vino u svojim ritualima, a u svoj sistem vjerovanja uključuju i više obožavanja prirode, recimo sunca, mjeseca i zvijezda.

Alaviti imaju sličnosti sa šiitskim muslimanima - vjeruju, na primjer, u božansku prirodu Alije ibn Abu Taliba, rođaka i zeta proroka Muhameda, kalifa iz sedmog vijeka koji se smatra prvim vođom šiitskog islama.

Međutim, zbog te mješavine vjerovanja, Alaviti su redovno optuživani za jeres i diskriminisani od svih – od hrišćanskih krstaša, do turskih Osmanlija.

Emancipacija kroz kolonijalizam

To se početkom 20. vijeka promijenilo, tokom francuskog kolonijalnog perioda u Siriji. Kao dio svoje politike „zavadi pa vladaj“, Francuzi su odvojili lokalne Alavite i Druze od muslimanske većine i 1922. godine uspostavili pravno autonomnu državu za Alavite.

I dok se sunitska većina u zemlji opirala regrutaciji u oružane snage koje su bile pod kontrolom Francuske, Alaviti – koji su po prvi put bili dio države koja ih nije proganjala zbog njihovih uvjerenja – nisu imali takve strahove.

Do 1946. godine, nakon što se Francuska povukla, a Sirija postala nezavisna nacija, „Alaviti su stekli političko prisustvo“, navode istraživači američkog trusta mozgova Institut za spoljnu politiku. „Do 1955. oko 65 odsto podoficira bili su Alaviti.“

Nakon proglašenja sirijske nezavisnosti, Alaviti su nastavili da se uspinju u vojnim redovima, a 1963. godine, kada je pet oficira izvelo državni udar – jedan od nekoliko tokom burnog postkolonijalnog perioda u Siriji – trojica od njih bili su Alaviti. Jedan se zvao Hafez el Asad i preuzeo je vlast 1971.

„Hafez se pojavio kao jedini predstavnik svoje sekte, kao šampion novog alavitskog identiteta“, navodi u autorskom tekstu iz 2021. za Nju lajns magazin alavitski autor Adnan Junes. „To je u dramatičnoj suprotnosti s prethodnim alavitskim identitetom, neprozirnim, neposlušnim i uvjek pogrešno shvaćenim“, objašnjava Junes. „Alaviti su sada morali da […] podrže ’osnivača moderne Sirije’ [...] i da zavrede njegovo povjerenje.“

Hafez el Asad se, radi sopstvene zaštite, okružio lojalnim Alavitima. A oni pripadnici manjine koji nisu bili lojalni, recimo komunisti – zatvarani su.

Asad je takođe pokušao da umanji razlike između alavitske manjine i muslimanske većine. „Izgradio je džamije u alavitskim gradovima, javno se molio i postio, i ohrabrivao svoj narod da radi isto“, podsjeća saradnik Kvinsi instituta za odgovorno državno upravljanje Džošua Landis, čija je supruga, inače, iz sirijske alavitske porodice. Asad je takođe pokušao da spreči Alavite da proslavljaju praznike koje su ranije slavili, redimo persijsku Novu godinu Novruz, ili hrišćanski Božić.

Dominacija u vojsci i politici

Država bi sada uzvraćala onda kada bi alavitska manjina bila napadnuta. Tako se tokom ustanaka protiv Asadovog režima između 1979. i 1981, na stotine vojnika Alavita, ali i drugih članova zajednice, pod optužbama za sektašenje našlo na meti Muslimanskog bratstva, sunitske muslimanske grupe s islamističkom ideologijom.

Nakon što je ubila oko 2.000 pripadnika Muslimanske braće, Asadova vlada je u februaru 1982. opsela grad Hamu. Procjenjuje se da je tada ubijeno između 10.000 i 25.000 civila.

Alaviti su na islamiste gledali kao na prijetnju i uglavnom su preferirali sekularnu vladu u Siriji. Tokom decenija koje su uslijedile, Asad i njegov sin koristili su taj strah da manipulišu zajednicom, poručujući im da su oni jedini koji će ih zaštititi. Takva zabrinutost alavitske zajednice traje sve do danas.

Razočarenje u Asada

Tokom 13 godina dugog građanskog rata, zajednica Alavita u Siriji bila je teško pogođena. Prema podacima Agencije EU za azil, u nekim gradovima i selima s većinskim alavitskim stanovništvom, između 60 i 70 odsto mladića je tokom rata ubijeno ili ranjeno. Mnogi mladi Alaviti su se krili ili bježali od regrutacije.

Najnovija istraživanja pokazuju da su tokom proteklih nekoliko godina mnogi Alaviti postajali sve više razočarani Asadovim režimom. To na primjer navode istraživači njemačke Fondacije Konrad Adenauer bliske demohrišćanima (CDU/CSU), na osnovu ankete koju su početkom 2024. sproveli među pripadnicima alavitske zajednice u Siriji.

At a settlement centre I visited in Latakia last week, former soldiers stood in line, their eyes wide and cautious as they waited to register for civilian IDs. A man in fatigues walked around with a poster of Bashar’s face on a stick, asking them to spit on it. All obliged. pic.twitter.com/ZEPjp80QeD

— Sarah Dadouch | سارة دعدوش (@SarahDadouch) December 27, 2024

Osim onih koji su bili pripadnici male sirijske elite, i Alaviti su se nosili s istim ekonomskim teškoćama kao i drugi Sirijci. Međutim, s obzirom na autoritarnu prirodu Asadovog režima, mnogi su smatrali da o tome ne smiju da govore, navode istraživači.

Zato pojednostavljen prikaz Alavita na one koji su za ili protiv Asada „ne uspjeva da uhvati kompletan iznijansirani spektar pogleda unutar alavitske populacije, u rasponu od ljudi koji su nepokolebljivo lojalni režimu, pa do diskretnih neistomišljenika“.

To takođe, kako zaključuju istraživači, „ne objašnjava na adekvatan način socioekonomske poteškoće koje su ih pogodile na sličan način kao i druge sirijske zajednice“, kao ni „nesrazmjerne gubitke“ koje je zajednica pretrpjela.

*ovaj članak je najpre objavljen na engleskom jeziku