Monir Gaedi, Anvar Ašraf, Ferenc Gal, Joša Veber, Frank Zujak  [ DW ]

10. 01. 2025. 13:16

Provjera činjenica: Da li su tačne tvrdnje Maska i Vajdel?

Alis Vajdel, liderka krajnje desničarske partije Alternativa za Nemačku (AfD), razgovarala je o njemačkoj politici i još mnogo toga u četvrtak tokom sesije na Iksu (bivšem Tviteru) sa američkim milijarderom Ilonom Maskom, vlasnikom te platforme.

Razgovor između njih dvoje, koji je uživo pratilo oko 200.000 ljudi, bio je željno iščekivan, ali i oštro kritikovan.

Tokom razgovora, liderka AfD-a Vajdel rekla je Masku šta misli da ide po zlu u Njemačkoj. Mask je bio impresioniran – i ponovio je svoju izbornu preporuku za AfD kao „jedinu stranku koja može da spasi Njemačku“.

Razgovor je trajao više od sat vremena. Evo nekih od najkontroverznijih tvrdnji. Ali, šta govore činjenice?

Vajdel je „vodeća kandidatkinja“?

Tvrdnja: Mask je predstavio Vajdel u naslovu svog Iks-spejs četa kao „vodeću kandidatkinju u izbornoj trci u Njemačkoj“.

Činjenice: Krajnje desničarska AfD Alis Vajdel je, prema anketama, uoči saveznih izbora 23. februara u Njemačkoj trenutno na drugom mjestu.

CDU, partija desnog centra i njena bavarska sestrinska stranka CSU, trenutno su najjača politička snaga u Njemačkoj s podrškom od oko 31 odsto, pokazuje najnovije istraživanje javnog mnjenja „Njemački trend“. AfD ima oko 20 procenata.

Što se tiče pojedinačnih kandidata, Maskov opis Vajdel nije bio tačan.

Na osnovu istog nacionalnog istraživanja, Vajdel se našla na petom mjestu kada je riječ o zadovoljstvu građana kandidatima za kancelara.

Samo 20 odsto ispitanika reklo je da bi bilo zadovoljno s Vajdel na mjestu kancelarke. Ona je bila iza Roberta Habeka, kancelarskog kandidata Zelenih (28 odsto), Fridriha Merca iz CDU (25 odsto), Sare Vagenkneht iz levičarskog BSW (21 odsto) i Kristijana Lindnera iz FDP fokusiranog na biznis (21 odsto).

Olaf Šolc, aktuelni njemački kancelar iz redova SPD-a, partije lijevog centra, rangiran je slično kao i Vajdel – iako su neke druge ankete pokazale da je ispred Merca i Šolca. Ipak, većina anketa ne pokazuje da Vajdel ima šanse da pobijedi na njemačkim izborima.

Da li je Njemačka prva industrijska zemlja koja je ugasila nuklearke?

Tvrdnja: Tokom razgovora sa Maskom na Iksu, Vajdel je tvrdila: „Njemačka je jedina industrijska zemlja koja je isključila nuklearke.“

Činjenice: Italija je zatvorila svoje nuklearne elektrane više od tri decenije prije Nemačke. Ubrzo nakon katastrofe u Černobilju, u Italiji je 1987. održan nacionalni referendum. Prema arhivi italijanskog Ministarstva unutrašnjih poslova, skoro 80 odsto građana glasalo je za gašenje nuklearnih elektrana u zemlji. Do 1990. Italija je postupno ukinula sva svoja postojeća nuklearna postrojenja.

Poređenja radi, Njemačka je svoje posljednje preostale nuklearne elektrane zatvorila 2023. godine.

Da li se pri dobijanju nuklearne energije emituju štetni gasovi?

Tvrdnja: Vajdel je tokom razgovora tvrdila da se prilikom „dobijanja nuklearne energije ne emituju štetni gasovi“.

Činjenice: Nuklearnu energiju neke institucije smatraju izvorom električne energije bez emisije ugljen-dioksida (CO2), jer tokom procesa proizvodnje ne proizvodi CO2 ili druge gasove koji uzrokuju efekat staklene bašte.

Ali, s obzirom na čitav životni ciklus nuklearnog postrojenja, nuklearna energija emituje štetne gasove. Jer to obuhvata sve faze – od iskopavanja uranijuma do izgradnje postrojenja, rada, stavljanja van pogona i upravljanja otpadom.

Nuklearna energija svakako ima manje emisije CO2 od uglja ili prirodnog gasa, ali nije „bez CO2“.

Procesi vađenja i prečišćavanja uranijumske rude zahtijevaju ogromne količine energije, često iz fosilnih goriva. A izgradnja nuklearne elektrane, s potrebnim velikim količinama betona i čelika, takođe je značajan uzrok emisije CO2.

Da li je Merkel otvorila njemačke granice za ilegalnu imigraciju 2015. godine?

Tvrdnja: „[Angela Merkel] je, bez pitanja građana, sprovela odluku da otvori naše granice za ilegalnu imigraciju“, izjavila je Vajdel tokom razgovora uživo.

Činjenice: Vajdel misli na događaje s početka septembra 2015, kada su hiljade izbjeglica krenule iz Mađarske u Njemačku, preko Austrije. Tadašnja kancelarka Angela Merkel odlučila je da ne zatvori granicu kako bi ih zaustavila i privremeno je suspendovala pravila koja bi značila povratak u prvu zemlju EU ili bezbjednu tranzitnu zemlju. O toj odluci otada se žestoko raspravlja.

Tvrdnja da je Merkel „otvorila“ granice nije tačna. Godine 2015. sve zemlje susjedi Njemačke bile su dio takozvane šengenske zone, što znači da nije bilo graničnih kontrola između bilo koje od tih zemalja i Njemačke.

Njemačka vlada je 13. septembra 2015. godine uvela privremenu graničnu kontrolu sa Austrijom.

Postoji debata o tome da li je njemačka vlada trebalo da spriječi ulazak izbjeglica u zemlju. Njemački zakon o imigraciji navodi da strancima treba odbiti ulazak ako dolaze iz sigurne treće zemlje, što uključuje Austriju.

Međutim, njemačka vlada je tvrdila da je djelovala u skladu s pravilima EU o imigraciji, tačnije Dablinskim sporazumom III koji državi omogućava da razmotri zahtjev za izdavanje azila čak i ako nije obavezna da to učini.

Godine 2017, Evropski sud pravde je potvrdio da države EU mogu dobrovoljno da prihvate tražioce azila, ali da takvi prelasci granice i dalje mogu biti nezakoniti prema Dablinskom sporazumu.

Da li je „krađa legalna u Kaliforniji“?

Tvrdnja: „Krađa je legalna u Kaliforniji“, izjavio je Ilon Mask, dodajući da se, ako vrijednost ukradene robe iznosi ispod 1.000 dolara (oko 970 eura), navodno lopovima neće suditi.

Činjenice: Krađa nije legalna u Kaliforniji, što je jasno, na primjer, iz saopštenja guvernera Kalifornije o akcijama sprovedenim širom države protiv organizovanog kriminala u maloprodaji.

Ta tvrdnja, koju je ranije iznio i novoizabrani predsjednik SAD Donald Tramp, odnosi se na Propoziciju 47, značajnu reformu krivičnog pravosuđa koju su glasači Kalifornije usvojili 2014. godine, s ciljem smanjenja kazni za određene krađe i posjedovanje droge.

Prema tzv. Propoziciji 47, krađa robe u vrijednosti manjoj od 950 dolara klasifikovana je kao prekršaj, a ne kao krivično djelo. Ta promjena bila je dio šire reforme usmjerene na smanjenje prenatrpanosti zatvora.

Međutim, krađa robe ispod 950 dolara i dalje je nezakonita i kažnjiva kaznom zatvora do šest mjeseci i novčanom kaznom do 1.000 dolara.

Sedam miliona migranata u Njemačkoj od 2015?

Tvrdnja: „U Njemačkoj smo imali priliv od skoro sedam miliona ljudi, ali to su samo zvanično registrovani“, rekla je Vajdel, optužujući njemačku vladu za rasipanje novca na imigraciju i kriveći je za neregulisanu, ilegalnu migraciju.

Odmah nakon toga, Vajdel je skrenula diskusiju na temu migranata koji nezakonito ulaze u Njemačku bez pasoša, ne praveći jasnu razliku između njih i drugih kategorija migranata.

Činjenice: Broj koji je Vajdel navela – „priliv od sedam miliona ljudi“ – približno odgovara zvaničnim podacima o migraciji u Njemačkoj. Prema Saveznom zavodu za statistiku, taj broj odražava ukupne migracione podatke od 2015. godine.

Međutim, izjava Vajdel je obmanjujuća jer spaja različite vrste migracija. U tu brojku uključeni su i legalni migranti, poput kvalifikovanih radnika i vlasnika preduzeća, zajedno s tražiocima azila.

Prema podacima Eurostata, Njemačka je od 2015. primila oko tri miliona zahtjeva za dodjeljivanje azila, od kojih su neki na kraju odbijeni.

*ovaj članak je najprije objavljen na njemačkom jeziku