Aleksander Frojnd  [ DW ]

02. 02. 2025. 10:16

Podmorski kablovi: Ahilova peta našeg digitalnog svijeta

Sabotaže koje na podmorskim kablovima izvodi ruska „flota u sjenci" ili „mračna flota", dovela su globalnu komunikacionu infrastrukturu u centar pažnje. Kičma svjetske telekomunikacije slabo je zaštićena od namjernog uništavanja.

Koji podmorski kablovi postoje?

Među važnim podmorskim kablovima su kablovi za prenos električne energije visokonaponskim jednosmjernim strujama (HVDC), koji prenose električnu energiju na velike udaljenosti, na primjer do ostrva ili za povezivanje vetroturbina na moru. Oni su efikasniji od sistema sa naizmjeničnom strujom.

Telekomunikacioni kablovi se sastoje od optičkih vlakana i prenose oko 95 procenata globalnog protoka podataka, uključujući internet i telefonske pozive. To se odvija uz minimalna kašnjenja signala: otvaranje veb stranice iz Evrope u SAD-u traje oko 60 milisekundi, što je otprilike vrijeme trajanja treptaja oka.

Pored toga, postoje i specijalni kablovi za prenos podataka između centara podataka ili velikih mrežnih čvorišta, kao i visoko zaštićeni specijalni kablovi za vojnu komunikaciju ili istraživanja.

Zašto sateliti nisu alternativa?

Samo mali dio međunarodne komunikacije odvija se putem satelita. Naime, podmorski kablovi mogu da prenose mnogo više podataka uz niže troškove. Osim toga, satelitske veze su sporije i podložnije smetnjama.

Ipak, SAD i EU ulažu u satelitske tehnologije kao što su Starlink i program IRIS (Infrastruktura za otpornost, međusobnu povezanost i bezbjednost putem satelita) kako bi stvorili sigurnije, alternativne komunikacione kanale.

Distribucija podmorskih kablova

Širom svijeta postavljeno je oko 1,4 miliona kilometara kablova u otprilike 500 vodova. Ti kablovi su toliko dugi da bi mogli 30 puta da se omotaju oko ekvatora, a svake godine postavljaju se novi.

Većina kablovskih veza je u Atlantiku, između Evrope i SAD-a, kao i na Pacifiku, između SAD i istočne Azije. Međutim, ne postoji potpuni globalni atlas koji pokazuje tačne lokacije svih kablova. Platforme kao što su submarinecablemap.com ili Telegeographi nude mape, ali bez preciznih informacija o lokaciji.

Mapa takođe pokazuje kritične tačke: oko 90 odsto saobraćaja podataka između Evrope i Azije prolazi kroz 14 kablova kod jemenske obale. A 2024. tamošnji pobunjenici Huti nisu samo napali brodski saobraćaj, već i tri linije podataka koristeći oteti teretni brod.

Ko postavlja podmorske kablove?

Ranije su tržištem dominirali telekomunikacioni provajderi kao što su AT&T i China Telecom. Danas, međutim, u podmorske kablove masovno ulažu velika tehnološka preduzeća kao što su Gugl, Majkrosoft, Meta i Amazon.

Gugl trenutno posjeduje šest aktivnih podmorskih kablova i planira izgradnju novih. Meta je uključena u 16 postojećih kablova i planira vlastitu globalnu mrežu kablova. Za Fejsbuk i Instagram grupu, oko 1,5 milijardi ljudi na afričkom kontinentu predstavlja vrlo interesantnu ciljnu grupu.

Proizvodnja podmorskih kablova

Moderni podmorski kablovi se sastoje od nekoliko slojeva: unutrašnji sloj čine optička vlakna koja koriste svjetlosne impulse za prenos digitalnih informacija.

Obavijeni su zaštitnim slojevima od čeličnih žica ili čeličnog oklopa, polietilena i vodootpornih materijala. Oni štite kablove od ekstremnih pritisaka i uslova dubokog mora, obezbjeđujući im vijek trajanja od oko 25 godina.

Kako se postavljaju podmorski kablovi?

Geolozi i inženjeri određuju najbolju lokaciju, uzimajući u obzir prepreke kao što su rovovi, okeanske struje, područja ribolova ili pomorske rute. U Sjevernom i Baltičkom moru, oko 1,6 miliona tona potopljene municije iz prošlih ratova takođe predstavlja veliki izazov.

Tamo gdje postoji opasnost po kabl, na obali ili u plitkim vodama, često se za kabl, pomoću pluga, kopa rov do tri metra dubine. Rovovi se ne zatrpavaju, to se dešava prirodnim putem kroz morske struje.

U dubljim vodama, gdje je rizik od oštećenja manji, kabl se često polaže direktno na morsko dno pomoću specijalizovanih brodova za postavljanje kablova. Veliki podmorski kablovi prečnika više od 20 centimetara mogu težiti između 40 i 70 kilograma po metru, zbog svojih zaštitnih omotača.

Između broda za postavljanje kablova i mjesta gdje kabl dodiruje morsko dno, može biti udaljenost i do osam kilometara. Važno je da kabl bude stalno pod naponom prilikom postavljanja. Ako je napetost suviše mala, mogu se formirati petlje, a ako je previše napet, kabl može da pluta i lakše se slomi.

Oštećenja podmorskih kablova

Većina oštećenja nastaje zbog povlačenja ribarskih mreža ili sidara. Namjerni sabotažni napadi, kao dio hibridnog ratovanja, poznati su još od Hladnog rata. Amerikanci su još 1959. optužili Ruse da su ribarskim mrežama namjerno oštetili podvodni kabl.

Špijunaža je takođe veliki problem, posebno ako kablovi pripadaju sistemskim rivalima kao što su Kina ili SAD, jer podmorski kablovi mogu biti prisluškivani ili presretnuti.

Popravka podmorskih kablova

Popravka je komplikovana zbog ekstremnog pritiska i nepredvidivih vremenskih uslova. Specijalni uređaji mogu da izmjere gubitak signala i tako lociraju oštećeni dio. Kod modernih optičkih kablova, oštećenje se u idealnim uslovima može precizno locirati na 50 metara.

U zavisnosti od vrste oštećenja i dubine, ronioci mogu da poprave kabl u suvoj komori. U suprotnom, brod za popravku kablova pažljivo podiže kabl na površinu. Na brodu tehničari zamijene oštećene djelove kabla novim. To je veoma zahtjevno, jer sve veze moraju besprijekorno da funkcionišu čak i u nepovoljnim uslovima. Nakon opsežnih testiranja, kabl se pažljivo ponovo postavlja na dno mora i po potrebi ponovo zatrpava.

Međutim, postoji samo nekoliko brodova na svijetu koji mogu da obave takve popravke. A ponekad su potrebne nedjelje ili mjeseci prije nego što presječeni kabl bude popravljen.

Mjere zaštite za podmorske kablove

Podmorski kablovi su dobro zaštićeni od prirodnih prijetnji, ali često nedovoljno zaštićeni od namjernih oštećenja od strane neprijateljskih država, tajnih službi ili terorista. Upotreba podvodnih dronova i akustičnih senzorskih sistema mogla bi pomoći u otkrivanju potencijalnih sabotaža u ranoj fazi.

U međuvremenu, dodatne kablovske veze se postavljaju kao redundantni sistemi, kako bi podaci mogli da se prenose čak i u slučaju kvara jednog kabla.

Pogođene države odnedavno razvijaju koordinisane strategije zaštite kako bi brzo i zajednički djelovale u slučaju napada. To zahtijeva blisku saradnju između država, operatera podmorskih kablova i međunarodnih organizacija.

Takođe postoji potreba za novim pravnim okvirima na nacionalnom i međunarodnom nivou. Jer trenutno, u međunarodnom pravu ne postoje posebne odredbe za zaštitu podmorskih kablova u slučaju konflikta.

*ovaj članak je najprije objavljen na njemačkom jeziku