Keno Fersek  [ DW ]

16. 07. 2025. 08:44

Smrt regruta u Ukrajini i nova Orbanova kampanja mržnje

Nedavno je u Mađarskoj okončana kampanja protiv Ukrajine i njene težnje da pristupi Evropskoj uniji. Autokratski premijer Mađarske Viktor Orban i njegov aparat su pritom predstavljali susjednu zemlju kao mafijašku državu punu kriminalnih i izuzetno opasnih hordi , koje bi Mađare pljačkale, kidnapovale i ubijale.

Ali to očito nije bilo dno Orbanove propaganda. Mađarsko političko rukovodstvo je smrt jednog regruta mađarskog porijekla u Ukrajini 6. Jula, uzelo za povod da kolektivno napadne ukrajinsku naciju i Ukrajinu pretvorilo u neku vrstu carstva zla – iako smrt tog čovjeka još nije razjašnjena. Orban tvrdi: „U Ukrajini je ubijen jedan mađarski državljanin.“ Bez dokaza, on optužuje Ukrajinu i Evropsku uniju da prikrivaju navodni zločin. Orban u objavi na Fejsbuku, bijelim slovima. na crnoj pozadini piše: „Istina se ne može prećutati.“

Mađarski mediji bliski vlasti objavljuju stotine priloga izuzetno emocionalnog sadržaja o smrti regruta. Ukrajinski ambasador u Budimpešti Šandor Feđir pozvan je na razgovor – to je u diplomatiji nedvosmisleni znak ljutnje domaćina. Pred ukrajinskom ambasadom demonstrirale su na stotine ljudi na čijem je čelu bio Orbanov glavni propagandista Žolt Bajer.

Okolnosti smrti izazivaju negodovanje

Predsjednik Mađarske Tamaš Šuljok je poslao pismo roditeljima čovjeka koji je umro u kojem kaže da je „potpuno zgrožen time što je čuo o okolnostima u kojima je vaš sin izgubio život“. Dodao je: „Tako nešto“ ne smije da se desi u Evropi i u suprotnosti je sa „svim ljudskim vrijednostima“.

Šta se zapravo desilo? U ukrajinskom Zakarpatju, gdje živi oko 100 000 Mađara, u gradu Beregovu koji ima 23 000 stanovnika, a pola od toga su Mađari, živio je četrdesetpetogodišnji Jožef Šebeštjen. On je bio vlasnik prenoćišta i imao je pored ukrajinskog i mađarsko državljanstvo, kao i mnogi drugi Mađari iz tog dijela zemlje.

Kao i najveći broj ukrajinskih državljana i on je početkom ruske invazija februara 2022. registrovan kao vojni obveznik. Sredinom juna su ga na ulici kontrolisali predstavnici službe za regrutaciju, mobilisan je, proglašen vojno sposobnim i poslat je na vojnu obuku. Umro je šestog jula u psihijatrijskoj bolnici u Beregovu. To je činjenica. O svemu ostalom razilaze se tumačenja i ni jedna verzija nije potvrđena.

Video nejasnog porijekla

Portal Mandiner koji je blizak vlasti objavio je 9. jula izvještaj u kojem se tvrdi da je Jožef Šebeštjen teško pretučen gvozdenom šipkom, da je dan kasnije preminuo. Izvještaj se poziva na objavu Jožefove sestre Marte na Fejsbuku. Ali ta objava ne postoji, ili je uklonjena. Na pitanja DW-a Marta Šebeštjen ne odgovara. Na ista pitanja je redakcija Mandinera odgovorila tekstom u kojem se kaže da „neće dozvoliti umanjivanje značaja teme“.

Mandiner je posle prvog teksta objavio i video, koji navodno prikazuje Jožefa Šebeštjena posle zlostavljanja. Tu može da se vidi kako kleči na nekoj livadi dok ga bolničar i uniformisani ljudi ispituju. Povrede se ne mogu razaznati. Posle nekog vremena Šebeštjen pada u travu. Postoje još dva druga videa, na kojima on puzi na terenu koji bi mogao da bude vojni poligon. Utisak je da je unezveren i iscrpljen. Ali se ne vidi primjena nasilja na njemu. Ne zna se ko je sve to snimio. Ipak snimke prikazuju i na medijima bliskim vladi ali i na javnom servisu MTVA kao dokaz brutalnosti ukrajinske vojske.

Ukrajinska vojska negira zlostavljanje

U jednoj takvoj emisiji je prikazan video iz jedne bolnice, vjerovatno sa intenzivne nege. Naknadno je napisano i objašnjenje da je to snimak Šebeštjena „u bolnici neposredno uoči smrti“. DW je ustanovio da se radi o jednom snimku koji je na Telegramu objavljen već 22.5.2025. Vlasnik profila na kojem je objavljen Vitalij Glagola tvrdi da se radi o drugoj osobi i da mađarski mediji zloupotrebljavaju njegov materijal. I Viktor Orban je na svojim profilima u društvenim mrežama koristio taj snimak.

Ustanovljeno je da je emisija Hirado na MTVA zloupotrebila još jedan video sa istog kanala. Ali ni redakcija ni mađarsko regulativno tijelo za medije ne reaguju na upite u vezi sa tim.

Ukrajinska vojska osporava bilo kakvo zlostavljanje Šebeštjena. Prema zvaničnom saopštenu on je 15. juna 2025. doveden u jedinicu za obuku odakle je tri dana kasnije dezertirao. Prema vojnim navodima, 24. juna 2025. javio se u bolnicu u Beregovu, a odatle je prebačen u psihijatrijsku kliniku, gdje je 6. jula 2025. umro od plućne embolije „bez znakova povreda koji bi ukazivali na nasilje“.

„Trajanonska trauma“ kao velika tema

Ukrajinsko ministarstvo spoljnih poslova optužuje Mađarsku da zloupotrebljava slučaj Šebeštjan „na manipulativan način u političke svrhe“. Viktor Orban ne kaže samo da je „Ukrajina ubila jednog Mađara“ već i da „takva zemlja ne smije da postane član Evropske unije“. Dakle, radi se o nastavku kampanje protiv članstva Ukrajine u Evropskoj uniji, čiji je uspjeh, uprkos velikoj propagandi, bio osrednji.

Ali ovaj slučaj je drukčiji. Za brojne Mađare je status Mađara u susjednim zemljama skopčan sa snažnim emocijama. Orbanov režim je tematizovao takozvanu „trijanonsku traumu“ koja je decenijama bila tabu, a odnosi se na velike gubitke teritorija Mađarske nakon Prvog svetskog rata i ostanak miliona Mađara izvan granica nacionalne države. To je naišlo na plodno tlo.

Trenutno izvan granica Mađarske u susjednim zemljama žive dva miliona Mađara. Dobar broj ljudi u Mađarskoj pokazuju pogođenost slučajem Šebeštjen. Ipak, pitanje je da li će to moći da zaustavi zamor Orbanom koji je široko rasprostranjen u zemlji.