Mi.M. [ Mina ]

OSI nemaju adekvatne uslove za samostalni život

Osobe s invaliditetom (OSI) u Crnoj Gori i ove godine 5. maj, Evropski dan samostalnog života, dočekuju u potpuno nezavidnom položaju i neadekvatnim uslovima za samostalno življenje, ocijenjeno je iz Udruženja mladih sa hendikepom Crne Gore (UMHCG).

Iz te nevladine organizacije (NVO) rekli su da je, uprkos činjenici da se Crna Gora obavezala na deinstitucionalizaciju i život u zajednici OSI, praksa suštinski različita.

„I bilježi je visok stepen institucionalizacije OSI, kako kroz smještaj u ustanovama rezidencijalnog tipa, tako i kroz izolaciju i zatvorenost u sopstvenim domovima i time izopštenost iz zajednice“, rekli su iz UMHCG.

Oni su naveli da su pored toga, zastupljena i druga restriktivna okruženja u kojima su OSI svih uzrasta i dobi primorane da žive i borave, kao i nedostatak i nerazvijenost usluga u zajednici, posebno upravo onih koje podržavaju i omogućavaju samostalno življenje.

„Dodatno, OSI koje žive u ustanovama zatvorenog tipa ne dobijaju nikakvu ili makar ne adekvatnu podršku države i lokalne samouprave za izlazak iz institucije i život u zajednici“, rekli su iz UMHCG.

Navodi se da je Crna Gora još 2017. od Komiteta Ujedinjenih nacija o pravima OSI dobila značajne preporuke u oblastima koje se odnose na samostalni život OSI, posebno u okviru člana 19 – Samostalni život i uključenost u zajednicu i člana 28 – Socijalna zaštita i adekvatan životni standard.

Kako se dodaje, država je za sedam i po godina ispunila samo preporuku koja se odnosi na strategiju deinstitucinalizacije, tako što je konačno krajem prošle godine usvojila prvi strateški dokument tog tipa.

Iz UMHCG su ukazali da se i dalje čeka donošenje Zakona o jedinstvenom vještačenju invaliditeta koji je unazad tri godine najavljivan i očekivalo se da će ga Vlada konačno utvrditi u prvom kvartalu ove godine, u skladu s definisanim rokom.

„Upravo primjena ovog zakona treba da omogući prelazak sa medicinskog modela pristupa invaliditetu na model zasnovan na ljudskim pravima i procjenu potrebne podrške i u oblasti samostalnog života“, kaže se u saopštenju UMHCG.

Oni su reklia da iako je Komitet za prava OSI 2017, u zaključnim razmatranjima pozvao na preporuke Komiteta za eliminaciju diskriminacije žena i pozvao Crnu Goru da podigne svijest o važnosti ekonomske autonomije žena s invaliditetom, država nije uradila ništa tim povodom.

„Naprotiv, UMHCG kroz rad sa ženama s invaliditetom bilježi sve veći broj iskaza i svjedočenja iskustava u kojima su žene s invaliditetom žrtve različitih oblika nasilja, uključujući i ekonomskog i bez zaštitnih mehanizama“, istakli su iz UMHCG.

Time se, kako se dodaje, potpuno ograničava samostalnost žena sa invaliditetom uz primoravanje na život u strahu i nasilju.

„A one koje imaju djecu se zastrašuju da će im biti oduzeta ili se takvi postupci i pokreću od centara za socijalni rad koji bi upravo trebali da budu prva linija odbrane i zaštite i baš oni da omoguće samostalni život, nezavisnost i dostojanstvo za ove žene“, kaže se u saopštenju.

Iz UMHCG su naveli da se Crna Gora i dalje nije obavezala da neće graditi nove institucije ili druge oblike segregišućih okruženja.

„Već da umjesto toga razvije širok spektar usluga zasnovanih na zajednici, uključujući i na lokalnom nivou, koje odgovaraju potrebama OSI i poštuju njihovu autonomiju, izbore, dostojanstvo i privatnost, a koje uključuju vršnjačku podršku i druge alternative medicinskom modelu mentalnog zdravlja“, dodaje se u saopštenju.

Iako ustanove za smještaj nikako ne smiju da budu trajna i stalna usluga, već isključivo privremena i povremena, Crna Gora, kako su rekli iz UMHCG, i dalje ulaže resurse u postojeće ustanove, njihovu adaptaciju, rekonstrukciju i renoviranje.

„Jer će one očigledno ostati trajnja rješenja za ne mali broj OSI uprkos tome što je takva praksa u suprotnosti s međunarodnim standardima“, kaže se u saopštenju.

Iz UMHCG su naveli da se svjedoči tome da se više od deceniju govori o izmještanju ljudi iz Komanskog mosta, tj. prebukiranosti Specijalne bolnice za psihijatriju Dobrota tzv. socijalnim pacijentima.

Oni su dodali da ipak te ustanove i dalje primaju nove korisnike/ce u potpunom nedostatku strategija podrške u zajednicama.

Navodi se da OSI mlađe dobi smještaju i u domove za starije jer se država, kako se navodi, „dosjetila” da u osnivačkim aktima/statutima tih ustanova navede da su namijenjene za smještaj odraslih i starih osoba.

„Uprkos tome što u raznim ustanovama za smještaj postoje ozbiljni navodi o kršenjima prava, nasilju, torturi i drugim oblicima nečovječnog postupanja i kazne, ne sprovode se nezavisne istrage, a monitoring nezavisnih institucija i tijela ostane samo medijski zabilježen bez daljih ishoda i efekata koji se temelje na dostizanju pravde“, kaže se u saopštenju UMHCG.

Oni su naveli da uz to, država nije obezbijedila uključivanje OSI i njihovih reprezentativnih organizacija u sve faze razvoja strategija i šema samostalnog življenja.

„Pa se i dalje dešava da se inostrana ekspertska podrška više koristi i uvažava od zahtjeva, iskustava, znanja i prakse nas OSI koje živimo u Crnoj Gori i kojih se svaka odluka, koja se donosi, nas direktno tiče, oblikujući tako naše živote“, dodaje se u saopštenju UMCH.

Iz te NVO su kazali da Crna Gora ne prati redovno troškove života OSI.

„I shodno tome ne prilagođava naknade po osnovu invaliditeta, dok su i postojeće naknade ionako nepravične i ne mogu ih ostvariti brojne kategorije OSI“, kaže se u saopštenju.

Kako se navodi, iako su materijalna davanja, kao što su dodatak za njegu i pomoć i lična invalidnina, povećana posljednjih godina, ona ni dalje ne prate troškove života proistekle iz invaliditeta, kao društvenog fenomena koji proizilazi iz sadejstva oštećenja (kao ličnog svojstva) okolinskih i prepreka u stavovima i nedostatka podrške.

Uprkos tome, država je, kako su rekli iz UMHCG, OSI uvela participaciju za neke usluge socijalne i dječje zaštite, pritom uz, kako se dodaje, diskriminatoran i nejednak tretman u odnosu na neke druge korisnike/ce usluga.

„Pritom, država ni dalje ne obezbjeđuje sve usluge propisane Zakonom o socijalnoj i dječjoj zaštiti“, rekli su iz UMHCG.

Oni su poručili da zbog toga pozivaju ministra socijalnog staranja, brige o porodici i demografije, Damira Gutića, da izmjene i dopune ili izradu novog zakona učini potpuno transparentnim.

„I da im omogući učešće u svim fazama, i prije javne rasprave, kako bi svoje najave date na sastanku povodom prošlogodišnjeg „dana osoba s invaliditetom‟ učinio stvarnim“, dodaje se u saopštenju.

Iz UMHCG su naveli da se u suprotnom, mogu samo prisjećati fotografija i saopštenja sa sastanka do narednog 3. decembra.