Tufik Softić

Berane

Više hotela prije Drugog svjetskog rata nego danas

Protekla turistička sezona i priča o manjku hotelskih kapaciteta, aktuelizovala je skoro nevjerovatan podatak da je Berane prije Drugog svjetskog rata imalo više hotela nego što ih ima danas.

Svi ti hoteli nalazili su se u današnjoj glavnoj gradskoj ulici, dajući joj izgled urbanosti još u to doba, što danas pamte još samo starije i sve malobrojnije generacije starovarošana. U samom centru bila su četiri hotela i dva hana, koje se sada mogu vidjeti samo na starim fotografijama i razglednicama.Ostalo je da se prepričava kako učenici nijesu mogli ući u hotel dok ne navrše osamnaest godina i maturiraju. Onda bi,  u znak odrastanja,  stavili šešir na glavu i uzeli gospodski štap u ruku, i tek onda bi se za njih vrata otvarala.

Prema sjećanjima najstarijih Beranaca, najprije je izgrađen hotel „Danilović“, koji se nalazio na mjestu sadašnje zgrade Osnovnog suda u centru Berana, i tu je, kažu, tradicionalno bila najbolja muzika. Odmah preko puta njega, na drugoj strani ulice, nalazio se hotel „Imperijal“, takođe imponzantno građevinsko zdanje, koji je često mijenjao vlasnike, a najprije ga držala porodica  Mićović.  Ovaj hotel, kako kažu, tokom rata nije radio. Bio je pretvoren u oficirsku menzu italijanske  vojske, koje je tada u Beranama bilo više nego lokalnih stanovnika.

Vlasnik Hotela „Amerika“, malo niže od „Danilovića“,  bio je Radoje Šćekić, a u njemu je organizovana prva tombola  u gradu.       

 U ovom hotelu bila je kasnije smještena savaznička misija. Ipak, na najboljem glasu bio je Hotel „Evropa“, a odmagh pored njega i hotel „Amerika“. „Evropu“ su držali braća Miladinovići – Dika, Mladen i Sreten. 

Tu je tradicionalno bila najbolja kuhinja, zahvaljujući vještoj ruci kuvarice Anke, koja je u Berane stigla čak iz Zagreba, a po nekom nepisanom pravilu, svako je imao svoj sto. Tačno se znalo gdje sjedi ko od poznatih Beranaca. 

Tu su se obično hranili i profesori čuvene beranske gimnazije, koja je u to vrijeme bila na glasu kao crnogorska Sorbona, sa mnogo profesora sa strane. 

Među njima je bio jedan Slovenac koji je završio studije upravo na Sorboni. Čudili su mu se šta traži u Beranama, a on je odgovarao  da je Berane, sa toliko hotela i širokom glavnom ulicom,  za njega „mali Pariz“. 

Vlasnici Hotela „Evropa“  su svakom gostu koji tu prespava, poklanjali po flašu domaće rakije, šljivovice naravno, koju su sami pravili. 

Na dnu glavne ulice, na mjestu gdje je bio takozvani cvjetni park, a sada se uzdiže volšebno iznikla višespratnica, bila su, takođe jedan do drugog, i dva orijentalna ugostiteljska objekta, odnosno dva hana. 

Automobili su tada bili rijetkost, a u ovim hanovima, u prizemlju,  oni koji su putovali karavanima,  mogli su  da odmore svoje konje. Sobe su bile na spratu.

Vremešni stanovnici Berana se prisjećaju i velikog broja kafana u glavnoj ulici i u njenoj blizini - Pajkovića, Bajića, Ćulafića, Lutovaca, Babovića, Boškovića, Ćanove, Milikića, Maslovarića, Šćekića, Dalmatinskog podruma, i mnogih drugih 

Posebno je zanimljiva priča da je postojala i jedna kafana, čija vlasnica je bila izvjesna gospođa Plana. Ta kafana je važila za kuću gdje se „kupuje ljubav“. Bio je to tada, kako pričaju, sasvim legalan posao. Gazdarica bi svakog četvrtka vodila djevojke na ljekarski pregled, dok su se dječaci znatiželjno okupljali. Tokom rata to je, kažu, bilo omiljeno mjesto italijanskih vojnika. 

Nijedno od predratnih beranskih hotelskih zdanja danas, na žalost, nije u životu. „Ameriku“ su srušili Njemci u bombardovanju. To nije bilo slučajno, jer je u njemu bilo sjedište komandanta italijanske divizije „Venecija“ koja im je 1943. godine otkazala poslušnost i prešla na stranu partizana.Preostala hotelska zdanja i hanovi, preživjeli su rat, ali ne i poslijeratnu euforiju rušenja svega „buržoaskog“. 

Oni koji pamte to vrijeme, sve rjeđi stanovnici Berana, kažu da je bilo sreće  pa da se ništa ne dira, odnosno da je sve trebalo renovirati, konzervirati i sačuvati, kao što se čuvaju sve stare zgrade u drugim gradovima.

Nije da Berane danas nema hotela, posebno lijepih kao što je onaj na iznad obale Lima, ali takvu urbanost i imao je još dvadesetak godina, od šezdesetih, do deveesetih prošlog vijeka, kada je radilo vjerovatnonajbolje hotelsko ugostiteljsko preduzeće na sjeveru HTP „Berane“, koje je tokom tranzicije temeljno opljačkano.

Ali to je već ružna strana istorije Berana, koja bi pokvarila sliku i priču o gradu koji je prije Drugog svjetskog rata plijenio urbanošću i imao toliko hotela u glavnoj gradskoj ulici, da je po tome bio poznat na širim prostorima.